Mazowiecka Regionalna Organizacja Turystyczna wytyczyła Szlak Bitwy Warszawskiej, dzięki któremu można odbyć wyprawę w czasy, gdy decydowała się przyszłość Polski, a może całej Europy.

Objazd miejsc bitewnych i pamiątek po nich warto rozpocząć od Ossowa, gdzie 14 sierpnia 1920 r. 20 km od centrum Warszawy powstrzymano marsz bolszewików.

O bitwie przypominają tu krzyże wskazujące: miejsce śmierci od bolszewickich kul kapelana ks. Ignacego Skorupki. Punkt, do którego w czasie bitwy doszli bolszewicy, i miejsce, gdzie po walce składano ciała poległych. Jest też pomnik kapelana i poświęcony mu obelisk. Na cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej z kaplicą Matki Bożej Zwycięskiej, pochowano około 50 żołnierzy. Pamięć przywołuje pomnik z 1924 r. i obelisk z napisem: „...Siedemkroć odpieraliśmy hordy bolszewickie i tu padliśmy u wrót stolicy, a wróg odstąpił...”. W kaplicy warto zobaczyć kopię obrazu Jerzego Kossaka Cud nad Wisłą, ukazującego walki w Ossowie.

Szlak krzyży

Potem kierunek Radzymin. Gdy 13 sierpnia 1920 r. bolszewicy uderzyli na miasto, przechodziło ono z rąk do rąk. Oddalony o 2 km od centrum miasta cmentarz wojskowy to jedno z ważniejszych miejsc pamięci o wojnie 1920 r. W czterech zbiorowych mogiłach spoczywają tu żołnierze, którzy zginęli w tym rejonie. Są też kwatery ze zbiorowymi grobami nieznanych żołnierzy poległych w 1920 r. W kaplicy cmentarnej znajdują się urny z ziemią z kresowych cmentarzy żołnierzy polskich z 1920 r. Fasadę kaplicy zdobi fresk przedstawiający żołnierzy polskich w natarciu.

Szlak wiedzie teraz do Płocka, którego część bolszewicy zajęli 18 sierpnia 1920 r. Inicjatywę obrony miasta musiała przejąć ludność cywilna z grupami żołnierzy, policjantów i żandarmów. Miasto zostało wyzwolone po odsieczy Strzelców Podhalańskich. Do obejrzenia jest płocki odwach, obok którego w 1920 r. znajdowała się jedna z barykad, a dziś jest symboliczny Grób Nieznanego Żołnierza. Śladów jest więcej. Na jednym z placów ustawiono pomnik Józefa Piłsudskiego. To na tym placu marszałek uhonorował w 1920 r. miasto Krzyżem Walecznych „za męstwo i waleczność”.

Miejsca walk

Powinniśmy też odwiedzić miejsca. Twierdzę Modlin – zaplecze walczących, ich bazę zaopatrzeniową, ale i miejsce walk. Zamostki Wólczyńskie – miejsce słynnego manewru porucznika Stefana Pogonowskiego. Wyszków, opóźniający marsz bolszewików na stolicę. Mińsk Mazowiecki wyzwolony kontratakiem Grupy Uderzeniowej płk. Stanisława Wrzalińskiego. Sarnową Górę koło Ciechanowa. A także: Borkowo, Serock i Nasielsk, gdzie walki upamiętniają mogiły na miejscowych cmentarzach.

Do Muzeum Bitwy Warszawskiej – oddziału Muzeum Wojska Polskiego jeszcze nie pojedziemy. Jest budowane. I nie w Ossowie, lecz w pobliskiej Zielonce. Zostanie oddane najpewniej w 2025 r. W Zielonce można obejrzeć Muzeum historii Filmów Jerzego Hoffmana, a w nim eksponaty związane z filmem 1920 Bitwa Warszawska.