Nie po raz pierwszy. I nic dziwnego. To wyjątkowo medialna postać. Zanim został rzecznikiem prasowym Jasnej Góry, dyrygował z klasztornych wałów, podczas rozmaitych nabożeństw, rzeszami rozśpiewanych pielgrzymów. Jego duszpasterska batuta, zakończona żarówką, była dobrze widoczna późnym wieczorem między podjasnogórskimi parkami, a nawet w częstochowskich Alejach. Jej odblask, niby światełko w tunelu, i koliste ruchy trzymającego ją w ręku dyrygenta podawały takt chórom tysięcy głosów. Był to zabiegany, szczupły mężczyzna, z kruczowłosą gęstwiną pod paulińską piuską, w białym habicie i okularach z grubymi oprawkami, którego charakterystyczny głos rozpoznawało się natychmiast. Zwłaszcza, gdy przed Szczytem Jasnogórskim niezmordowanie witał przez mikrofon kolejne kompanie przybywające z całej Polski.

Żywa historia

Takim go zapamiętałem, jako częstochowianin z urodzenia, z czasów mego dzieciństwa i wczesnej młodości. I nie mogę się dziś nadziwić, ale i nacieszyć, że oto po tylu latach wciąż pozostaje, nie tylko dla mnie, niezrównanym rzecznikiem przymierza między dawnymi a nowymi laty. Jest żywą, pulsującą mnogością barwnych wspomnień historią klasztoru. A zarazem położonego pod nim miasta, niestety, często niepomnego czasu nawiedzenia swego. I katolickiej Polski, zmagającej się przez ponad półwiecze o swoją tożsamość - najpierw z faszystowską barbarią, a potem z komunistycznym imperium zła.

Ojciec Jerzy Tomziński był już w wielu filmach dokumentalnych niezastąpionym świadkiem różnych epizodów z tej długiej historii. Ale na swoje 96. urodziny wystąpił w szczególnej roli - świadka całego niemal wieku, który dotychczas przeżył. I który niemal w całości związany był z jego ukochanym sanktuarium, któremu oddał wszystkie swe siły. Mądrość, jaką przez ten czas pozyskał - poprzez najrozmaitsze, często bardzo dramatyczne doświadczenia - streszcza najlepiej tytuł poświęconego mu teraz w całości, a przez prawie godzinę przykuwającego uwagę widza filmu „Światem rządzi Bóg”. W jego rozumieniu - co można wywnioskować z krótkiej eksplikacji, jaką wypowiada na samym początku projekcji - oznacza to, że w istocie nie ma przypadków. Nad wszystkim bowiem, co się dzieje, góruje Boża Opatrzność ze swym zbawczym wobec człowieka planem, wbrew wszelkim zakusom złowieszczych duchów ciemności. Prosta to wiara, mocna i owocna, i zawsze gotowa, by się nią z innymi dzielić. Także przed kamerami i rejestratorami dźwięku, a potem na telewizyjnych ekranach.

Wzruszające archiwalia

Autor tego dokumentu filmowego - Krzysztof Tadej interesował się ojcem Jerzym od dawna. Uczynił zeń jedynego narratora w zrealizowanym przed paru laty krótkometrażowym filmie „Tajemnice Jasnej Góry”. Przezornie też gromadził potrzebne materiały do dłuższej, autobiograficznej opowieści z jego udziałem. W tym celu poświęcił dwukrotnemu generałowi i trzykrotnemu przeorowi Zakonu Paulinów dwie tzw. notacje historyczne. To znaczy przeznaczone zrazu do archiwum, a następnie do ewentualnego późniejszego wykorzystania obszerne nagrania jego wspomnieniowych monologów. Ich krótkie fragmenty zostały obecnie włączone do nowego filmu. I, co ciekawe, wraz z późniejszymi czy raczej najświeższymi nagraniami, z września tego roku, tworzą harmonijną całość, mimo że oczywiście widać i na nich pewien upływ czasu. Ale ciekawych materiałów dokumentalnych, fotograficznych i filmowych jest w tym filmie bardzo dużo. Niektóre z nich są znane skądinąd, jak np. wzruszające archiwalia z czasu Jasnogórskich Ślubów Narodu czy obchodów Millennium Chrztu Polski. Jednak tu przypominane bardzo dobrej jakości zdjęcia, jako czarno-białe na ogół tło wspomnieniowej narracji ojca Jerzego, nie sprawiają wrażenia wtórności. Są po prostu niezbędne. A przecież są też archiwalia mniej znane czy zupełnie nieznane, jak choćby te z San Giovanni Rotondo, gdzie pod koniec lat 50. ubiegłego wieku ojciec Jerzy spotkał się ze św. Ojcem Pio, o czym teraz zajmująco przypomina, jako o jednym ze swych najważniejszych doświadczeń życiowych.

Takie właśnie bardzo osobiste relacje bohatera filmu, ściśle powiązane z ubiegłowieczną historią zwłaszcza Kościoła katolickiego w Polsce i w świecie, są siłą tego dokumentu. Czymże np. byłaby informacja o tym, że Ojciec Jerzy urodził się w podczęstochowskiej Przystajni, gdyby przy niej zabrakło wspomnienia o tym, jak to matka małego Jerzyka kazała mu ucałować rękę żebraka, który pojawił się we wsi i jako przybysz zasługiwał na pełne szacunku powitanie przez dziecko. Albo jakże bezbarwna byłaby wzmianka o tym, że Pius XII bardzo interesował się osobą Prymasa Wyszyńskiego, gdyby nie została ona okraszona pełnym swady dopowiedzeniem Ojca Jerzego! Ten zaś po latach mimochodem wspomina, jak to w 1958 r., podczas swego pobytu na studiach w Rzymie, w odpowiedzi na owo zainteresowanie papieża aż przez 15 minut opowiadał mu po łacinie, co robi i jak się miewa Prymas Polski za żelazną kurtyną.

Ekranowy bilans życia

Pośród anegdot, w których przytaczaniu ojciec Jerzy jest niezrównany i których jest niewyczerpaną skarbnicą, w filmie Tadeja pojawiają się zarówno dramatyczne, np. cudowne ocalenie przed niszczącym wybuchem zaminowanego przez wycofujących się Niemców sanktuarium w 1945 r., jak i zabawne, np. sprytne załatwienie przezeń - sugestywną perswazją u samego generała Ziętka - niezbędnych dostaw wody i chleba dla ogromnej rzeszy pielgrzymów mających przybyć na Jasną Górę. Poczucie humoru zresztą to jeden z charakterystycznych rysów bohatera filmu. Wraz z przyrodzoną a wyrazistą i nadal żywą mimiką jest to gwarancja nieprzemijającej atrakcyjności jego opowiadań, które chyba jeszcze nigdy nikogo nie znudziły.

Ta niezmiernie ciekawa opowieść filmowa, jaką jest ekranowy bilans życia Ojca Jerzego, to spojrzenie na mijający wiek widziany z perspektywy wyjątkowego zakonnika, który przeżył Hitlera, Stalina i komunę i któremu było dane być blisko wielkich świętych, jak Ojciec Pio i ks. Karol Wojtyła. Ale też spotykał na swej drodze złowrogie postacie historyczne, marnych ludzi, społecznych szkodników z ideologiczno-politycznego nadania, którzy jednak nie ośmielili się nigdy rzucić mu złego słowa. Przy tym wszystkim to nie tylko bardzo osobiste repetytorium z historii. To również wyjątkowy i podnoszący na duchu, zwłaszcza w dobie gorszących zachowań niektórych kapłanów, przykład bardzo szczęśliwego życia, spełnionego w wierności swemu powołaniu, skromności i pokorze oraz bezwarunkowym zakonnym posłuszeństwie. Życia ugruntowanego na wierze w Boga, oddaniu i zaufaniu Maryi, na miłości do Ojczyzny oraz wytrwałej służbie bliźnim, w szczególności pielgrzymom. Nieprzypadkowo więc film o tak wyjątkowej i zasłużonej dla Kościoła i Polski osobie miał swoją uroczystą prapremierę podczas niedawnych rekolekcji Episkopatu Polski na Jasnej Górze. A już 7 grudnia zostanie pokazany szerszemu gronu duchownych i świeckich w jasnogórskiej Kaplicy Różańcowej.

„Światem rządzi Bóg” - scenariusz i reżyseria - Krzysztof Tadej, zdjęcia filmowe - Wojciech Kozłowski, produkcja - Redakcja Programów Katolickich TVP, rok 2014, czas - 52 min.