Reklama

Skarby sztuki diecezji legnickiej

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Przy kościele św. Jadwigi w Miłkowie koło Karpacza zachowało się siedem niezwykłych, barokowych nagrobków. Dla historyków i miłośnikow regionu to już jedno z nielicznych świadectw, jakie zachowało się po laborantach zwanych też alchemikami. Byli zielarzami, którym władze pruskie zakazały działalności w XIX w., a jednak wciąż jest o nich głośno. Produkowali m.in. "Proszek Życia".
Nagrobki z Miłkowa świadczą, że ich fundatorzy doszli do sporych pieniędzy. Zaczynali zaś więcej niż skromnie. Wywodzili się z ludu. Po czeskiej stronie Karkonoszy zielarze działali już w drugiej połowie XVI w. Prześladowania religijne w Czechach spowodowały, że część z nich osiedliła się w Karpaczu. Potem zaczęli napływać w ten rejon drwale z Alp i Gór Kruszcowych, gdzie znano sztukę zielarską od dawna. Wybór Karpacza przez zielarzy był nieprzypadkowy - okoliczne łąki były znakomitym zapleczem materiałowym, a w pobliżu leży Miłków - wówczas mekka cyrulików, znachorów i owczarzy, co ułatwiało zbyt produktów zielarskich. Wygląd jednego z laborantów opisał w 1690 r. pewien mieszkaniec Świdnicy: "Była to osobliwa postać - wysoki, ubrany cały na zielono, miał na głowie ogromny wieniec z różnorodnych ziół i równie ogromną brodę. Wokół szyi wisiały mu żywe żmije; dawał się on im kąsać po rękach aż do krwi, by następnie pokazywać moc leczniczą żmijowego sadła, którym smarował świeże ukąszenia. Miał różne zioła. Chodziły wieści, że nawet posiadał środki na odczynianie uroków".
Opis pochodzi z XVII w., a więc z pierwszego, żywiołowego okresu rozwoju zielarstwa w Karpaczu i okolicach, gdy laboranci działali często jeszcze na granicy magii i szarlatanerii.
Oferowali wówczas tak dziwaczne z obecnego punktu widzenia specyfiki, jak "Balsam Anielski" ("Balsamus Angaeli"), "Proszek Życia" ("Pulver Vitae"), "Balsam Życia" ("Balsamus Vitae") czy "Eliksir Paracelsa" ("Elixir Paracelsi"). Oficjalna medycyna nie stała wówczas na zbyt wysokim poziomie, więc i laboranci niczym szczególnym się nie wyróżniali. Jednak już wówczas oferowali medykamenty, które na pewno pomagały. Były to m.in. środki napotne, czyszczące, pektoralne, wstrzymujące i balsamy żołądkowe.
Ludzie mieszkający w górach, odcięci od świata, musieli zwykle sami zmagać się z chorobą, stąd często ich spora znajomość sił leczniczych ziół. Laboranci skorzystali z tego ludowego doświadczenia, a że przy okazji roztaczali wokół siebie aurę tajemniczości - to już inna sprawa. Obrali mianowicie sobie za patrona Pana Jana - Ducha Gór, którego wizerunkami opatrywali swe kramy jarmarczne ku przerażeniu gawiedzi. Mając za sobą samego ducha, mogli mówić, że ich zioła mają cudowną moc.
Ponadto wieści o duchu odstraszały wścibskich. Zielarze twierdzili, że ci, którzy będą zapuszczać się na górskie łąki, mogą stracić życie. Jednak to właśnie oni wraz z korzennikami wytępili wiele roślin.
W szczytowym okresie karkonoskiego zielarstwa, przypadającym na lata 1730-1780, lista specyfików wyrabianych przez laborantów obejmowała ok. 200 wyrobów. Na liście surowców było 98 rodzajów korzeni, 55 rodzajów jagód i owoców, 43 gatunki nasion i 7 gatunków drewna. Sami laboranci uznali, że czas założyć organizację, która objęta zostałaby fachowym nadzorem farmaceutyczno-lekarskim. Tak powstał cech z siedzibą w Karpaczu, który ujednolicił receptury, wprowadził podział funkcji, szkolenia zawodowe i ustalił liczbę członków cechu na 30 stałych laborantów. Raz w roku laboratoria kontrolował jeleniogórski lekarz miejski.
Niełatwo było zostać laborantem. Czeladnik stawał po siedmioletniej praktyce przed komisją złożoną z lekarzy i aptekarzy, dla których laboranci byli konkurencją, więc egzamin nie należał do prostych. Po jego zdaniu czeladnik musiał poczekać jeszcze na... śmierć któregoś z mistrzów zielarskich, bo cech mógł liczyć tylko 30 osób.
Wędrowni sprzedawcy, zajmujący się zbytem specyfików laborantów, początkowo docierali tylko na jarmarki na Śląsku, m.in. do Wrocławia. Potem transporty ziołowych mikstur i innych wyrobów wożono nie tylko do Czech, Polski, Saksonii, Austrii, ale sporadycznie nawet do Rosji i Anglii. Nic więc dziwnego, że mistrzowie zielarscy byli ludźmi bardzo majętnymi.
Powolny upadek cechu zaczął się w 1790 r., gdy laborantom zezwolono na produkcję tylko 46 specyfików. W 1809 r. zakazano handlu domokrążnego. Laboranci mogli od tej pory sprzedawać swe medykamenty w Karpaczu i na jarmarkach. W 1819 r wolno już było handlować nimi tylko w miastach, w których działał lekarz powiatowy, a w 1829 r. pozwolono laborantom produkować jedynie proste leki z karkonoskich ziół. W 1843 roku zakazano przyjmować do cechu nowych laborantów. Regulowało to zarządzenie wykonawcze do edyktu królewskiego, który w całych Prusach zakazał praktyk homeopatycznych. August Zealfel, ostatni laborant, zmarł 28 marca 1884 r. w Karpaczu. Większość laborantów chowano na cmentarzu w Miłkowie, gdyż przynależeli do tamtejszej parafii.
Wiele preparatów wytwarzanych przez laborantów jest wciąż na liście leków. Należy do nich m.in. działająca przeciwbólowo i przeciwzapalnie nalewka kupalnikowa (Tinctura Arnicae) - alkoholowy wyciąg z kwiatu kupalnika (Arnica Montana). Swego czasu uważano ją wręcz za uniwersalny środek przy różnego rodzaju zaburzeniach jelitowo-żołądkowych. Po laborantach została pamięć, trochę pamiątek i łąki pełne ziół. Nic więc dziwnego, że są w Karkonoszach osoby, które chcą wskrzesić tutaj tradycje zielarskie.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2002-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

„Ecce Homo” brata Alberta to coś więcej niż obraz

[ TEMATY ]

św. Brat Albert

Graziako

Adam Chmielowski, „Ecce Homo” (fragment obrazu)

Adam Chmielowski, „Ecce Homo” (fragment obrazu)

„Ecce Homo”. To nie jest zwykły obraz, bo też nie malował go zwykły artysta. Medytacja nad „Ecce Homo” nie jest przeżyciem przede wszystkim estetycznym, jakie nam zwykle towarzyszy, kiedy spotykamy się ze sztuką. Ten obraz nie został namalowany po to, żeby cieszyć oczy. Można powiedzieć nawet mocniej – nie został namalowany po to, żeby zdobić kościół.

Kiedy Brat Albert podarował go arcybiskupowi Szeptyckiemu, do Lwowa, arcybiskup nie umieścił go w kaplicy, ale dał do muzeum archidiecezjalnego; a najpierw trzymał u siebie w mieszkaniu. To nie jest obraz, który był namalowany do świątyni. Już samo pytanie, po co – na jaki użytek został on namalowany, jest pytaniem jakoś niewłaściwym.

CZYTAJ DALEJ

Ulicami Warszawy przeszedł XIX Marsz dla Życia i Rodziny

2024-06-16 16:40

[ TEMATY ]

marsz dla życia i rodziny

Artur Stelmasiak

"Mąż i żona - rodzina zjednoczona", "Czas na rodzinę", "Zjednoczeni dla życia, rodziny i ojczyzny" - takie hasła nieśli uczestnicy XIX Marszu dla Życia i Rodziny, który przeszedł w niedzielę popołudniu z Placu Trzech Krzyży przez ulicę Wiejską do Belwederu. Jego uczestnicy manifestowali obronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci oraz przywiązanie do rodziny oraz małżeństwa kobiety i mężczyzny, domagali się też m.in. odrzucenia ustaw proaborcyjnych i przywrócenia krzyży w warszawskich urzędach.

Organizatorzy marszu - Centrum Życia i Rodziny - podkreśla, że obrona wartości: życia, rodziny, wolności i suwerenności jest możliwa tylko we wspólnym i zjednoczonym działaniu wszystkich, którym te wartości są drogie, tak w wymiarze lokalnym, jak i ogólnopolskim. Dlatego tego dnia, podobnie jak tydzień temu, marsze dla życia i rodziny przeszły w wielu polskich miastach, a od kwietnia do października przejdą one łącznie w ponad 50 polskich miastach.

CZYTAJ DALEJ

Papież Franciszek: Benedykt zrezygnował ze względu na swą uczciwość

2024-06-17 13:20

[ TEMATY ]

Benedykt XVI

papież Franciszek

PAP/EPA/GIUSEPPE LAMI

„Benedykt zrezygnował ze względu na swą uczciwość” - powiedział Franciszek w rozmowie z Javierem Martínezem-Brocalem, watykanistą hiszpańskiego dziennika ABC. Rzymski dziennik La Repubblica opublikował dziś fragment książki „Il successore. I miei ricordi di Benedetto XVI” (Następca. Moje wspomnienia o Benedykcie XVI), wydanej przez Marsilio i dostępnej od dziś we włoskich księgarniach. Jest ona owocem trzech rozmów między argentyńskim papieżem a autorem, które miały miejsce między lipcem 2023 a styczniem 2024 roku.

Franciszek powołuje się na rozmowę ze swoim poprzednikiem. „Pewnego razu rozmawialiśmy i pojawiło się to pytanie. Czuł, że jego siły go zawodzą, a to był problem, ponieważ w lipcu 2013 r. miał udać się do Rio de Janeiro na Światowe Dni Młodzieży. Jego rezygnacja była gestem szczerości. Nie był w ogóle przywiązany do władzy” - wyznał Franciszek.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję