Kościołów o takiej konstrukcji nie ma co szukać w zachodniej Europie. Zachowały się głównie w środkowej i wschodniej Europie. W Polsce najbardziej znany jest zapewne Małopolski Szlak Kościołów Drewnianych, gdzie podziwiać możemy takie perełki, jak choćby kościół w Dębnie na Podhalu. Także w naszej diecezji znajdują się kościoły drewniane. W większości są to budowle szachulcowe. Jednak znaleźliśmy kilka o konstrukcji zrębowej. To takie budowle, w których ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach na zamki. Leżące na sobie belki łączy się najczęściej dębowymi kołkami.
Takich budowli można dziś spotkać jeszcze wiele na terenie dawnego Wielkiego Księstwa czy w Rosji. U nas w regionie takich budowli sakralnych zachowało się kilka. Nasza redakcja zaprasza na wycieczkę takim naszym lubuskim szklakiem kościołów zrębowych. Zapraszamy, Drodzy Czytelnicy, abyście mając czas, skorzystali z tych letnich chwil i wybrali się na Mszę św. lub zwiedzanie do tych świątyń. A warto, bo według najnowszych badań nasz region kryje prawdziwą historyczną sensację…

Najstarszy kościół zrębowy w Europie

znajduje się u nas… w Kosieczynie.
Na spotkanie z proboszczem parafii kosieczyńskiej ks. kan. Zdzisławem Przybyszem umówiłem się telefonicznie. Kiedy zatrzymałem się przed kościołem, wykonałem jeszcze kilka ważnych telefonów. W pewnym momencie ktoś zapukał w szybę. - Księże, zapraszam na plebanię. Proszę wjechać od drugiej strony. W tej chwili zauważyłem serdecznie uśmiechniętego proboszcza. Po kilku minutach zwiedzałem już plebanię - taki mały „dworek”. Wokół pięknie zadbany plac kościelny, nowy dach, oranżeria i remonty w środku. Dodatkowo ta niesamowita serdeczność proboszcza. Już po chwili czułem się w Kosieczynie bardzo ciepło.
- Jestem tu już 9 lat. Ciągle widzę, jak wiele jest jeszcze do zrobienia. Ale cieszy też to, co udało się już zrobić - wyjaśnia ks. Przybysz, gdy zwiedzamy plebanię.
Siadamy przy stole i zaczynamy rozmawiać o kościele. - Zaczęło się właściwie od remontu dachu. Kiedy przyszedłem do parafii, okazało się, że remont dachu to bardzo pila sprawa. Wyliczono koszty i okazało się, że potrzebujemy 200 tys. zł. Dla parafii to była suma nieosiągalna - wyjaśnił proboszcz.
Konserwator zabytków Barbara Bielinis-Kopeć zaproponowała proboszczowi, aby wystąpił o środki do ministerstwa. Udało się pozyskać pieniądze i w 2006 r. przystąpiono do remontu. Zdjęto deski szachulcowe i oczom zebranych ukazały się bardzo stare belki. W październiku 2006 r. na polecenie konserwator zabytków prof. Tomasz Ważny z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu pobrał próbki belek do badań dendrochronologicznych. W grudniu przyszły wyniki. Były zaskakujące. Prawdopodobnie kościół w Kosieczynie jest najstarszym w Europie kościołem drewnianym. Najstarsza belka użyta w budowie została datowana na 1345 r., a sam kościół przypuszcza się, że powstał w 1389 r. Późniejsza jest wieża - z 1431 r.

Kosieczyn ma swoją historię

Ziemie te przed wiekami posiadał rycerski ród Wattów, zwanych Samsonami. Pojawili się w Wielkopolsce w XIII wieku. Przybyli ze Śląska i Moraw. To prawdopodobnie oni zaczęli karczować gęsty bór. Wieś musiała powstać na przełomie XIII i XIV wieku. Z lat 1396 - 1403 pochodzą wzmianki, że kosieczyńskie dobra należały do Macieja Warthy (Watta) z Nądni. W późniejszych latach Kosieczyn należał do jego spadkobierców.
A jak to było z kościołem? Proboszcz okazuje się tu wielkim znawcą tematu. - W średniowieczu było troszkę na odwrót. Najpierw właściciel wybudował kościół. Później postarał się o księdza, najprawdopodobniej zakonnika. Kiedy możnowładca miał już kościół i księdza, dopiero jechał do biskupa i prosił o utworzenie parafii. Parafia w Kosieczynie została utworzona w 1406 r. I dopiero wówczas ustalono datę konsekracji kościoła. Ta została wyznaczona na 1408 r. - wyjaśnił ks. Przybysz. Sam kościół, jak się przypuszcza, został zbudowany w 1389 r. - Po konsekracji kościoła musiało dojść do jakiejś katastrofy budowlanej, która spowodowała potrzebę postawienia nowego dachu. To dlatego więźba dachowa jest datowana na 1417 r. Aby ją dodatkowo wzmocnić, dostawiono w 1431 r. wieżę. Kościół konsekrował biskup poznański Albert II w 1408 r.
Brak wzmianki o zniszczeniu kościoła w Kosieczynie potwierdził tylko dotychczasowe przypuszczenia - to musi być ten najstarszy kościół, skoro brak informacji o postawieniu nowego.
Kościół w Kosieczynie wzniesiono w konstrukcji zrębowej na rzucie prostokąta, z wyodrębnionym prezbiterium i dostawioną później zakrystią o konstrukcji szkieletowej. Prezbiterium i nawę pokryto dwuspadowym dachem namiotowym. W XX wieku kościół został oszalowany deskami zewnętrznymi, które przykryły stare mocne belki. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych XX wieku wzmocniono ścianę południową stalowymi podporami. W 1979 r. wymieniono szalunek, a w 1980 r. wnętrze kościoła przykryto boazerią. Obecnie trwają wielkie remonty.

Remonty tysiąclecia

- Ja nazywam to remontem tysiąclecia. Przez 600 lat nie było tu takiego remontu. Przez wieki wiele zostało zmienione, ale przy remoncie postanowiliśmy nawiązać do najstarszego wyglądu świątyni - tłumaczy proboszcz. Do 2006 r. w kościół wewnątrz miał boazerię. Dach był przykryty płytami cementowo-azbestowymi. Od dachu rozpoczęły się remonty. Dach przeciekał i okazało się, że szybko należy coś z tym zrobić. Do tej pory dzięki wsparciu ministerstwa, samorządu i parafii na remonty wydano 2 mln zł. W tym roku kościół czekają jeszcze remonty na kwotę blisko 600 tys. Warto podkreślić, że remont kościoła prowadzony jest tylko polskimi środkami. Parafia nie sięgała po programy zagraniczne. A w tym roku to już szósta dotacja na ten najstarszy drewniany zabytek. - Owszem, na świecie są starsze zabytki pogańskie, ale kościołów, i to do tego używanych do dziś, nie ma zbyt wielu - dodał proboszcz.
W kościele odkryto również starą polichromię. Jej fragmenty można już dziś oglądać na ścianach kościoła. Remont czasami bywał wręcz nieprawdopodobny. Aby wymienić podwaliny, kościół został… podniesiony!
- Kiedyś przyjechali do Kosieczyna inżynierowie ze Skanska. Chcieli porozmawiać 10 min. Powiedziałem im, że nie mam czasu - zaczął kolejną historię proboszcz. - Powiedziałem im, że nie mam dla nich 10 min. Jeśli już, to co najmniej pół godziny. Tak zaczęliśmy rozmawiać o kościele. Na koniec powiedzieli, ze przez ten czas bardzo wiele się nauczyli.
Remonty są dostrzegane na forum ogólnopolskim. Kościół w Kosieczynie został uhonorowany medalem „Zabytek zadbany” 2012 przyznany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a sam proboszcz otrzymał tytuł „Człowiek roku 2011” od Fundacji „Spieszmy się”.
Kiedy poszliśmy do kościoła, przeżyłem coś niesamowitego. Gdyby nie mikrofon na ołtarzu i reflektory, to miałbym pewność, że przeniosłem się w czasy, gdy rodzili się rycerze, którzy dopiero mieli walczyć pod Grunwaldem. Coś niesamowitego.

Warto tu przyjechać

Zapraszamy serdecznie do odwiedzenia kosieczyńskiego kościoła. Można tu przyjechać z całą rodziną na niedzielną Mszę św. o godz. 9.30 i o godz. 12.30. W tygodniu w okresie letnim Msza św. w najstarszym kościele drewnianym odprawiana jest w poniedziałki, wtorki, środy i piątki o godz. 18. Turyści i wierni mogą także umówić się z proboszczem na zwiedzanie kościoła. Najlepiej telefonicznie: (68) 384-97-18 lub parafia.kosieczyn@zbaszynek.pl.
- Warto tu przyjechać. Takich ścian i takiego kościoła nie znajdziecie nigdzie na świecie. Jest jedyny w swoim rodzaju! - zapewnił proboszcz.