Biskup diecezjalny w sprawowaniu swej władzy w Kościele partykularnym, w zarządzaniu diecezją i pełnieniu zadań duszpasterskich, posługuje się wieloma różnymi organami pomocniczymi. Mogą one mieć charakter jednoosobowy, jak np. wikariusz generalny, wikariusz sądowy (oficjał), dziekan, proboszcz lub kolegialny, jak np. rada kapłańska, rada ekonomiczna, rada duszpasterska. Centralne i priorytetowe miejsce wśród nich zajmuje zespół zwany kurią diecezjalną lub biskupią. Często słyszymy o jej istnieniu, działaniu i podejmowanych decyzjach. Warto przyjrzeć się, czym jest kuria diecezjalna i omówić zasady jej organizacji i działania.
1. Pojęcie kurii diecezjalnej
Nazwa kuria do języka kościelnego przeszła z języka starożytnego
Rzymu, gdzie oznaczała podstawową jednostkę organizacyjną obywateli,
spełniającą pewne funkcje związane ze sprawowaniem władzy, a następnie
także miejsce posiedzeń senatu lub sądu. W Kościele pierwotnym kuria
oznaczała prezbiterium miasta biskupiego, które składało się z kapłanów
i diakonów. Biskupi podejmowali ważniejsze decyzje po zasięgnięciu
jej rady lub po uzyskaniu zgody. W średniowieczu biskup rzymski i
biskupi poszczególnych diecezji tworzyli zespoły osób, wyodrębnione
spośród prezbiterium, za pośrednictwem których spełniali władzę administracyjną
i sądowniczą.
W Kościele współczesnym istnieją kurie na dwóch szczeblach
hierarchii jurysdykcji. Są to:) Kuria Rzymska, która wspomaga Biskupa
Rzymskiego w kierowaniu Kościołem powszechnym (kan. 360 KPK) oraz
Kuria diecezjalna, która wspomaga biskupa diecezjalnego (i tych,
którzy są z nim zrównani) w zarządzaniu Kościołem partykularnym.
W Polsce na oznaczenie tej kurii dawniej używano nazwy konsystorz
biskupi, obecnie używa się także nazwy kuria biskupia. Poza tym istnieją
kurie w instytutach życia konsekrowanego i stowarzyszeniach życia
apostolskiego, jak również w prałaturze personalnej.
Pojęcie kurii diecezjalnej przechodziło różne fazy rozwoju.
Współczesny model kurii diecezjalnej określają normy prawa powszechnego (
kan. 469-494 KPK). Biskupi diecezjalni mogą w pewnej mierze dostosowywać
go do własnych potrzeb, tzn. prawo określa obligatoryjnie, jakie
organy powinny wchodzić w skład kurii diecezjalnej oraz fakultatywnie,
które mogą być ustanowione przez biskupa diecezjalnego stosownie
do miejscowych potrzeb i wielkości diecezji (np. moderatora kurii
lub kierowników wydziałów czy referatów duszpasterskich).
Jest rzeczą oczywistą, że biskup diecezjalny, kierując
powierzonym sobie Kościołem partykularnym, potrzebuje stałej pomocy
ze strony specjalnie powołanych instytucji i wykwalifikowanych osób,
pozostających z nim w ścisłej łączności i wykonujących pod jego nadzorem
zlecone sobie zadania natury pasterskiej, administracyjnej i sądowej.
Kuria nie jest tylko urzędem administracyjnym, ale - jak to podkreśla
Sobór Watykański II (DB 27) - podatnym narzędziem dla biskupa nie
tylko w zarządzie diecezją, lecz również w wykonywaniu dzieła apostolatu.
Zgodnie z kan. 469 KPK, kuria diecezjalna jest to zespół
organów i osób, które wspomagają biskupa diecezjalnego w zarządzaniu
całą diecezją, a szczególnie w kierowaniu działalnością duszpasterską,
jak również w sprawowaniu władzy sądowniczej. Przy pomocy kurii diecezjalnej
biskup powinien inicjować i propagować skuteczniejsze metody działalności
apostolskiej, przedyskutowane z odpowiednimi radami diecezjalnymi.
Kuria powinna także strzec właściwej karności i przestrzegać dyscypliny
oraz zwyczajów w Kościele partykularnym. Możemy zatem powiedzieć,
że kuria diecezjalna to zespół "organów i osób", czyli całokształt
instrumentów ludzkich, materialnych i technicznych, pozostających
do dyspozycji biskupa w celu zapewnienia sprawnego kierowania diecezją
dla zaradzenia dobru wiernych.
Za pośrednictwem kurii biskup zarządza diecezją w sposób
przewidziany w prawie kanonicznym (kan. 391 KPK). Stąd kuria jest
stałym instrumentem władzy wykonawczej i sądowniczej, jak również
działalności duszpasterskiej. Wykluczone jest więc z zakresu zadań
i działań kurii diecezjalnej sprawowanie władzy ustawodawczej, która
zarezerwowana jest tylko wyłącznie biskupowi diecezjalnemu. Kuria
ma spełniać nie tylko funkcje biurowe, ale funkcje duszpasterskie.
Jest również zespołem studyjnym, opracowującym i tworzącym plany
duszpasterskie, które następnie biskup analizuje z kolegialnymi organami
doradczymi (rada kapłańska i rada duszpasterska).
Zgodnie z przepisem kan. 469 KPK, w skład kurii diecezjalnej
wchodzą osoby i organy, które można zakwalifikować do trzech sektorów:
pastoralnego, ekonomicznego i sądowniczego. Wszystkie one służą biskupowi
pomocą w zarządzaniu diecezją. Mianowanie tych, którzy sprawują urzędy
kurialne, należy do biskupa diecezjalnego, gdyż działają one w jego
imieniu, a więc są organem ściśle biskupim (kan. 470). Od kandydatów
na urzędy kurialne wymaga się wysokich kwalifikacji fachowych i moralnych.
O urzędach kurialnych i osobach tam zatrudnionych można mówić w sensie
ścisłym i szerszym. W sensie ścisłym w skład kurii diecezjalnej wchodzą
te osoby, urzędy i organy, które bezpośrednio w sensie techniczno-prawnym
uczestniczą w sprawowaniu władzy wykonawczej i sądowniczej biskupa
diecezjalnego. Są to: wikariusz generalny, wikariusz sądowy (oficjał),
wikariusz biskupi, sędziowie diecezjalni, kanclerz i notariusze,
archiwista, ekonom i rada ds. ekonomicznych, moderator kurii i rada
biskupia. Natomiast do kurii w sensie szerszym zaliczyć należy także
organy kolegialne, takie jak: rada kapłańska i kolegium konsultorów,
rada duszpasterska i kapituła katedralna. Jakkolwiek mają one określone
zadania w świadczeniu biskupowi pomocy w sprawowaniu władzy, to nie
mają bezpośredniego udziału w sprawowaniu przez biskupa władzy wykonawczej
i sądowniczej.
cdn.
Pomóż w rozwoju naszego portalu