Reklama

Aspekty

80 lat kościelnej administracji na Ziemiach Zachodnich

Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego to dobry czas, aby przypomnieć, jak odrodziła się do życia kościelna administracja na Ziemiach Odzyskanych nad Odrą, Nysą Łużycką i Bałtykiem, z których w 1992 r. wyłoniła się diecezja zielonogórsko-gorzowska.

Niedziela zielonogórsko-gorzowska 16/2025, str. IV-V

[ TEMATY ]

diecezja zielonogórsko‑gorzowska

diecezjazg.pl

17 dekanatów Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej według stanu na 15 sierpnia 1945 r.

17 dekanatów Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej według stanu na 15 sierpnia 1945 r.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Rok 1945 przyniósł duże zmiany na mapie politycznej Europy, co spowodowało konieczność powołania do życia nowych jednostek administracyjnych Kościoła powszechnego. W nowej powojennej rzeczywistości również granice Polski uległy znacznym przeobrażeniom. Utraciliśmy na rzecz ZSRR rozlegle tereny na wschodzie, zyskując jednocześnie Ziemie Zachodnie i Północne nazywane też Ziemiami Odzyskanymi, o powierzchni ponad 100 tys. km2, gdzie zamieszkało ponad 5 mln osób. Stolica Apostolska bardzo wcześnie przystąpiła do przygotowania i zorganizowania struktur kościelnych na tych terenach. Już 8 lipca 1945 r. zostały podjęte kluczowe decyzje, w myśl których kard. August Hlond otrzymał od Stolicy Świętej specjalne uprawnienia do organizacji Kościoła na Ziemiach Zachodnich. Miało to miejsce jeszcze przed zwołaniem 17 lipca konferencji w Poczdamie. To dopiero wtedy miały zostać uregulowane najważniejsze sprawy powojennego świata.

Początki naszego Kościoła partykularnego

Reklama

Kreśląc szkic najważniejszych wydarzeń z istnienia obecnej diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, należy odwołać się do fundamentalnych decyzji z 1945 r., kiedy to 15 sierpnia Prymas Polski kard. August Hlond wydał dekrety regulujące jurysdykcję kościelną na ziemiach przyłączonych do Polski, powołując do życia nowe jednostki administracyjne Kościoła, w tym Administrację Apostolską Kamieńską, Lubuską i Prałatury Pilskiej z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim. Administratorem tej struktury, liczącej prawie 45 tys. km2, został ks. inf. dr Edmund Nowicki, kapłan archidiecezji poznańskiej. Była to jednostka niebagatelna – obejmowała ok. 1/7 terenu Polski. Oprócz Ziemi Lubuskiej i ziem dawnej Prałatury Pilskiej należał do niej cały teren Pomorza Zachodniego i Północnego, począwszy od Świnoujścia aż po Łebę. Poza administraturą z siedzibą w Gorzowie Wlkp. ustanowiono diecezję gdańską, diecezję warmińską, Administrację Apostolską Dolnego Śląska i Administrację Apostolską Śląska Opolskiego. Tworzenie administratur apostolskich było rozwiązaniem prowizorycznym, które stosowano w sytuacjach uniemożliwiających kanoniczne erygowanie diecezji. Kościół bowiem szanował realia polityczne.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Kościół na ziemi protestanckiej

Reklama

Posługa pierwszego rządcy ks. Edmunda Nowickiego była trudna, ponieważ z jednej strony teren jednostki kościelnej był bardzo rozległy, a z drugiej strony – kościoły były zniszczone, a duchownych było tylko ok. 50. Do lutego 1945 r. na Pomorzu Zachodnim i terenach dawnego województwa zielonogórskiego mieszkała ludność w około 90% wyznania ewangelicko-augsburskiego. Na te tereny napłynęła ludność w przeważającej części wyznania rzymskokatolickiego. Przed ks. Nowickim stało bardzo odpowiedzialne zadanie programowania praktycznie od zera życia duszpasterskiego i organizowania administracji kościelnej. W ciągu kilku tygodniu udało się utworzyć w Gorzowie Wlkp. kurię administracji, która została otwarta 27 października, a już jesienią 1945 r. utworzono wydawnictwo. Zaczęło się też ukazywać pismo urzędowe pt. Zarządzenia Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej. 15 września 1945 r. kanclerzem kurii został mianowany ks. Jan Zaręba. Specyfikę pracy duszpasterskiej po zakończeniu II wojny światowej określał w dużej mierze fakt, że na ziemie w przeważającej części protestanckie wrócił po kilku wiekach Kościół Rzymskokatolicki. Od samego początku rozpoczął się dynamiczny rozwój. Nie byłby możliwy, gdyby nie wielkie oddanie się pracy administracyjno-duszpasterskiej administratora ks. Nowickiego i jego najbliższych współpracowników. Na początku grono duchownych było niewielkie: kilkunastu księży autochtonów, którzy pozostali, oraz napływający stopniowo w wyniku akcji przesiedleńczych księża z terenów wschodnich. Ksiądz Nowicki mógł tworzyć nową sieć organizacyjną parafii i dekanatów. Już w lipcu 1946 r. zredagowano schematyzm, czyli książkowe wydanie struktury administracyjnej Kościoła lokalnego.

Pod płaszczem Maryi

W dziedzinie duszpasterskiej bardzo ważnym dniem był 15 sierpnia 1946 r., kiedy wierni z terenu administracji zostali poświęceni Niepokalanemu Sercu Najświętszej Maryi Panny w cudownym obrazie Matki Bożej Rokitniańskiej (przyniesionym z Rokitna w pieszej pielgrzymce) w czasie uroczystego nabożeństwa w Gorzowie Wlkp. Kościół partykularny czuł się już pewną całością, gdyż w uroczystości wzięli udział wierni z całego terenu. Uroczystość stała się elementem integrującym mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych w jednej wspólnocie Kościoła.

Formacja duchowieństwa i kolejne instytucje

Już we wrześniu 1946 r. zaczęło funkcjonować Małe (Niższe) Seminarium Duchowne w Gorzowie Wlkp., potem we Wschowie, a we wrześniu 1947 r. kolejne – w Słupsku. 13 października 1947 r. to ważna data w formacji przyszłych kapłanów. Tego dnia erygowano Wyższe Seminarium Duchowne w Gorzowie Wlkp., którego siedzibę 26 października osobiście pobłogosławił kard. August Hlond. Administrator ks. Edmund Nowicki, witając Prymasa Polski, powiedział: – Seminarium powstało z bólu serc polskich tęskniących za kapłanami a pozbawionych opieki kapłańskiej, dziękując Bogu za opiekę i łaski, których Serce Boże nie szczędziło Administracji Apostolskiej od pierwszej chwili jej powstania.

Reklama

Kardynał Hlond jesienią 1947 r. odbył też podróż po Administracji Apostolskiej. To było ważne wydarzenie, podkreślające jedności tych ziem z Kościołem w Polsce. Podróż rozpoczęto w Gorzowie, poprzez Ziemię Pyrzycką, Szczecin, Goleniów, Kołobrzeg, Koszalin, Miastko, Piłę, a zakończono w parafii Zakrzewo, przy grobie śp. ks. Domańskiego, przywódcy Związku Polaków w Niemczech przedwojennych i proboszcza parafii Zakrzewo.

W dziedzinie organizacyjnej ważną datą jest 29 października 1950 r., kiedy to ks. Nowicki powołał Sąd Kościelny pierwszej instancji. Dotychczas korzystano z usług Sądu Kościelnego Archidiecezji Poznańskiej. Powołanie własnego Trybunału Sądowego było zamknięciem struktury organizacyjnej samodzielnej jednostki kościelnej na płaszczyźnie diecezjalnej z własnym czasopismem – Tygodnikiem Katolickim.

Nadeszły też trudne dni

Kolejny rok 1951 przyniósł przykre wydarzenia dla Kościoła lokalnego. Władze państwowe usunęły administratora ks. inf. Edmunda Nowickiego z Gorzowa Wlkp., uniemożliwiając mu spełnianie obowiązków rządcy. Wobec tego rada konsultorów formalnie wybrała nowego rządcę, wikariusza kapitulnego administracji, ks. Tadeusza Załuczkowskiego, dziekana Dekanatu Szczecina. Co ciekawe, już wcześniej był on desygnowany na to stanowisko przez kard. Hlonda na wypadek przewidywanej przez władze kościelne ingerencji państwa. Od 1951 r. nasz Kościół lokalny nosił miano Ordynariatu Gorzowskiego. Ks. prał. Załuczkowski zmarł już po roku, 19 lutego 1952 r. Kolegium konsultorów, w porozumieniu z Prymasem Polski kard. Stefanem Wyszyńskim, wybrało na rządcę ks. prał. Zygmunta Szelążka. W tym samym roku, ze względu na zwiększającą się liczbę alumnów, Wydział Filozoficzny Wyższego Seminarium Duchownego został przeniesiony do nowej siedziby w dawnym klasztorze pocysterskim w Gościkowie-Paradyżu.

Stabilizacja

Nowy rozdział w życiu Kościoła na Ziemiach Odzyskanych otworzyła nominacja na ordynariusza bp. Teodora Benscha. Dzięki decyzji papieża Piusa XII stał się pierwszym biskupem naszego Kościoła partykularnego. Choć został przeznaczony dla naszego Kościoła jako biskup już w 1951 r., nie mógł objąć rządów z powodu sprzeciwu władz państwowych. Sakrę biskupią przyjął z zachowaniem dyskrecji dopiero 21 września 1954 r. w Poznaniu, a objął rządy w Ordynariacie Gorzowskim jeszcze później – 6 grudnia 1956 r. Stało się to możliwe na skutek zmian na stanowiskach państwowych i partyjnych, a zmusiły do tego strajki Poznańskiego Czerwca ’56. Warto w tym kontekście przypomnieć jedyny fakt w Kościele w Polsce, który miał miejsce akurat u nas, a który wspominał śp. ks. Mieczysław Marszalik. W lipcu 1956 r. duchowni Ordynariatu Gorzowskiego skierowali do rządu memoriał, w którym domagali się uwolnienia Prymasa Wyszyńskiego. Wysłali też Prymasowi list hołdowniczy. Oba memoriały podpisali księża uczestniczących w kursie duszpasterskim. To zaniepokoiło rząd w Warszawie. Ksiądz Marszalik napisał, że bp Michał Klepacz, ówczesny przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, był nawet wzywany do Warszawy na rozmowy. Władze interpretowały odważny gest księży, mówiąc, że „w Gorzowie tworzy się drugi Poznań”. Biskup Bensch niedługo kierował ordynariatem. 7 stycznia 1958 r. umarł w Szczecinie na zawał serca. We wrześniu rządy objął nowo mianowany bp Wilhelm Pluta.

2025-04-15 11:56

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

List rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Paradyżu na Niedzielę Chrystusa Króla 2021

[ TEMATY ]

gorzów

diecezja zielonogórsko‑gorzowska

Z‑G WSD w Gościkowie‑Paradyżu

Archiwum Aspektów

ks. dr Mariusz Jagielski rektor semianarium

ks. dr Mariusz Jagielski rektor semianarium

Siostry i Bracia, Drodzy Przyjaciele,

gdy wchodzimy do seminaryjnej kaplicy, staje przed nami obraz przedstawiający zgromadzonych pod krzyżem pięciu braci w białych habitach, patronów naszej diecezji – pustelników i męczenników z Międzyrzecza. Przyglądając się im myślę szczególnie o tych dwóch, od których wszystko się zaczęło, o tych, którzy przybyli nie znając ani języka, ani zwyczajów, ani tradycji… To przedziwne, że z ich odosobnienia nie rodziło się oddalenie. To przedziwne, że ich życie pustelnicze nie czyniło ich obserwatorami, tym bardziej tak odległych krain jak nasza. Wprost przeciwnie – to właśnie na odosobnieniu dojrzewała ich gotowość na budowanie z nami wspólnoty. Taka gotowość, która dała im odwagę porzucić to, co znali, do czego byli przyzwyczajeni, co potrafili nazwać i zrozumieć, by zgodzić się na nieznane. To my byliśmy ich nieznanym. Jan i Benedykt pozostając mnichami dojrzeli, by stać się misjonarzami. Tak właśnie sobie ich wyobrażam, przybywających na ziemię, która dzisiaj jest naszym domem. I myślę także o tym, że nie przybyli tu w pojedynkę, gdyż nie chodziło im o nich samych ani o gromadzenie nowych wrażeń, chociaż tych im zapewne nie brakowało. Tak jakby chcieli powiedzieć, że to, co przynoszą, to, w czym uczestniczą, co jest ich bogactwem, to wspólnota wiary. A to, co jest owocem ich obecności pośród nas, to właśnie ta mała wspólnota pod krzyżem, która się wokół nich zebrała: Mateusz, Izaak i Krystyn. Można powiedzieć, że to niewiele, że to tylko garstka, ale w tej małej wspólnocie objawia się moc zaczynu Ewangelii. W tej małej garstce mnichów pod krzyżem możemy odczytać, że nie chcieli być misjonarzami w pojedynkę, ponieważ nie byli misjonarzami samotności, ale wspólnoty. Ewangelia jest wspólnotą. Bóg jest wspólnotą.
CZYTAJ DALEJ

Błogosławiony od uczciwości - w niedzielę beatyfikacja Floriberta Bwana Chui

2025-06-10 13:19

[ TEMATY ]

beatyfikacja

Floribert Bwana Chui

Vatican Media

Floribert Bwana Chui

Floribert Bwana Chui

W niedzielę 15 czerwca w Bazylice św. Pawła za Murami w Rzymie odbędzie się beatyfikacja męczennika XXI wieku Floriberta Bwana Chui Bin Kositiego. Był on młodym Kongijczykiem związanym ze Wspólnotą Sant’Egidio, który oddał życie, sprzeciwiając się korupcji. Papież Franciszek nazwał jego postawę wzorem czystego serca i rąk.

Męczennik uczciwości
CZYTAJ DALEJ

Władze chińskie uznały biskupa mianowanego przez Leona XIV

W środę, 11 czerwca 2025 r., Giuseppe Lin Yuntuan objął urząd biskupa pomocniczego Fuzhou w Chinach. Nominacja jest częścią trwającego dialogu między Stolicą Apostolską a Chińską Republiką Ludową.

Objęcie urzędu zostało uznane na mocy prawa cywilnego przez władze Chińskiej Republiki Ludowej. Papież Leon XIV mianował go biskupem pomocniczym 5 czerwca 2025 r. w ramach dialogu na temat realizacji tymczasowego porozumienia między Stolicą Apostolską a Chinami.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję