100 spotkań – 100 miesięcy – 100 wyjątkowych gości

Imponującą kolekcję monet i medali dopełnia obecna stale w tym miejscu myśl papieża Polaka, św. Jana Pawła II. Jest ona w ludziach, którzy w tym miejscu o nim opowiadają, i tych, którzy mieli szczęście być przyjaciółmi świętego lub świadkami wielkiego pontyfikatu. Świeckich i duchownych. Ludziach różnych profesji, talentów i wieku.

„Osiemnastki”

Pierwsze spotkanie w ramach cyklu „Z Janem Pawłem II ku przyszłości” odbyło się 18 marca 2012 r. – rok po inauguracji działalności placówki. Otwarcia muzeum dokonał kard. Stanisław Dziwisz w obecności m.in. osobistego fotografa Jana Pawła II – dziś wielkiego przyjaciela tego miejsca, Arturo Mariego. Gościem tego spotkania był abp Mieczysław Mokrzycki, metropolita lwowski i wieloletni sekretarz Jana Pawła II.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Dzień 18. nie został wybrany przypadkowo – to data związana z rocznicą urodzin Karola Wojtyły (18 maja 1920 r.), stąd 18. dnia każdego miesiąca godz. 18. Spotkania były kontynuowane do 100. rocznicy urodzin Ojca Świętego. Jubileuszowe spotkanie odbyło się 18 maja br. Gościem tego wieczoru był metropolita częstochowski abp Wacław Depo. Właściciel i kustosz muzeum Krzysztof Witkowski wyznaje, że przez te 8 lat całe jego życie było podporządkowane „osiemnastkom”. Nie tylko zawodowe, ale także prywatne. „To jest fenomen, że udało się ten projekt zrealizować. Sto spotkań, sto miesięcy i stu gości – wszystko dla Jana Pawła II, by przybliżyć jego osobę, zrozumieć go, zapamiętać” – podkreśla. Spotkaniom towarzyszyły koncerty, czasem przedstawienia teatralne. Przez wiele lat, nieżyjący już, pedagog i muzyk Ryszard Strojec prezentował na scenie auli muzealnej młode talenty.

Przyjaciele papieża

„Osiemnastki” umożliwiły poznanie Karola Wojtyły z czasów szkolnych, dzięki opowieściom Eugeniusza Mroza, a także z czasów studenckich za sprawą Haliny Kwiatkowskiej, z którą razem występowali w Teatrze Rapsodycznym w Krakowie. Kwiatkowska, a właściwie Helena Królikiewiczówna, zaprezentowała na scenie muzeum monodram Wielki Kolega Jan Paweł II. Na tę okoliczność dyr. Witkowski wypożyczył z Jasnej Góry tron, na którym siedział Jan Paweł II podczas Światowych Dni Młodzieży. Okres, w którym ks. Karol Wojtyła duszpasterzował studentom, przybliżyli podczas wspomnianych już cyklicznych spotkań podopieczni „Wujka”: Danuta Rybicka, Maria Tyczyńska, prof. Wanda Półtawska z mężem Andrzejem i prof. Gabriel Turowski. „Poznałam ks. Karola Wojtyłę, gdy miałam niespełna 20 lat. To ja zapytałam księdza, czy możemy nazywać go wujkiem. Zgodził się” – wspominała Danuta Rybicka. Ksiądz Wojtyła był dla młodych ludzi nie tylko duszpasterzem – był autorytetem, powiernikiem i przewodnikiem. Zbliżyły ich do siebie m.in. wspólne wyprawy kajakowe. Pozostał ich przyjacielem do końca. Spotykali się też w Watykanie, kiedy przyjmował ich na audiencji z całymi rodzinami.

Papieski fotograf

Reklama

Człowiekiem, który jak nikt inny znał papieża Jana Pawła II, jest z pewnością Arturo Mari – jego osobisty fotograf, który każdego dnia w czasie 27-letniego pontyfikatu Ojca Świętego był blisko niego. W Muzeum Monet włoski przyjaciel papieża Polaka był sześciokrotnie. Z nieukrywanym wzruszeniem opowiadał kolejne nieznane historie. Po każdym spotkaniu zostawiał nie tylko wspomnienie, ale także związane ze św. Janem Pawłem II pamiątki. Podczas listopadowej wizyty w 2016 r. przekazał ponad 300 medali i zdjęć. Była wśród nich również matryca pierwszej strony L´Osservatore Romano, która dziś wisi na ścianie w holu muzeum. To jedyny taki egzemplarz – pochodzi z 1978 r. Watykański fotograf ofiarował też muzeum liczne identyfikatory z kolejnych pielgrzymek papieskich, a nawet menu pokładowe Air Italia. Szczególnie wzruszające było spotkanie watykańskiego fotografa z o. Jerzym Tomzińskim, dziś 100-latkiem, dwukrotnym generałem Zakonu Paulinów, świadkiem pontyfikatu Jana Pawła II, a także ostatnim żyjącym uczestnikiem Soboru Watykańskiego II.

Świadkowie

Najważniejsze dla pamięci i zrozumienia są świadectwa – również te, które dotyczą konkretnych osób czy wydarzeń. W przypadku Jana Pawła II świadkami jego życia są zarówno osoby duchowne, jak i świeckie, a także ci, którzy spotykali Ojca Świętego podczas jego kolejnych światowych pielgrzymek. Takie świadectwa można było usłyszeć podczas muzealnych „osiemnastek”. Niektóre z nich są szczególnie cenne przez fakt, że świadkowie dziś znów są blisko Jana Pawła II, jak abp Zygmunt Zimowski, bp Stanisław Stefanek, ks. prof. Jan Związek czy inż. dr Antoni Zięba. Szczególnie ciekawe, bo dotyczące ostatnich dni przed konklawe, były wspomnienia brata Mariana Markiewicza, kierowcy kard. Karola Wojtyły. To on zawiózł go do Watykanu na konklawe. Przed tym jednak, poproszony przez polskiego kardynała, podciął mu włosy. Ich pukiel zostawił w muzeum. Inne, choć nie mniej ciekawe, były wspomnienia prezydentowej Karoliny Kaczorowskiej. Niewiele ponad rok później do muzeum zaproszeni zostali rodzice prezydenta Andrzeja Dudy: Janina Milewska-Duda i Jan Duda. Wśród hierarchów polskiego Kościoła, którzy przyjęli zaproszenie na spotkanie „Z Janem Pawłem II ku przyszłości”, byli: abp Stanisław Nowak, bp Antoni Długosz, bp Stanisław Stefanek, bp Andrzej Przybylski, bp Alfons Nossol i bp Tadeusz Rakoczy. Swoimi wspomnieniami ze spotkań z Janem Pawłem II dzielili się także paulini z Jasnej Góry: o. Sebastian Matecki, o. Kamil Szustak, o. Jan Golonka, o. Józef Płatek oraz o. Andrzej Grad.

***

18 grudnia 2016 r. gościem 58. spotkania „Z Janem Pawłem II” był ks. prof. Waldemar Chrostowski, wybitny biblista i teolog. Podkreślił on, że „Częstochowa, mając wspomniane muzeum, ma coś, czego nie ma żadna placówka na całym świecie. Nawet Watykan, gdzie dokumentuje się pontyfikaty poszczególnych papieży. (...) Taka kolekcja staje się bardzo ważnym zwornikiem naszej tożsamości – musimy pamiętać, że innej Polski niż chrześcijańskiej nie było, że zaistnieliśmy wraz z chrześcijaństwem. Te zabytki mają charakter materialny i towarzyszą im fotografia, dźwięki, światło, wspomnienia. Również takie, jak te spotkania, ukazujące niezmordowanego człowieka, głosiciela Ewangelii. (...) Dzięki Janowi Pawłowi II świat jest inny, niż byłby bez niego. Jestem przekonany, że dzięki dyrektorowi muzeum Polska i jej przyszłość będzie inna niż ta, gdyby tej kolekcji nie było. Tej i podobnych”.

Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II
(nazywane też Muzeum Pontyfikatu Jana Pawła II) w Częstochowie istnieje od 2011 r. Prezentowana w nim kolekcja zawiera ponad 11 tys. eksponatów, w tym relikwie i pamiątki po św. Janie Pawle II.
To największa kolekcja tego typu na świecie. Muzeum, od wielu lat jest jednym z centrów kultury Częstochowy.

Od 2006 r. w Centrum pracuje zespół socjologów, który analizuje ślady, jakie pontyfikat Jana Pawła II odcisnął na życiu społecznym w Polsce. W tym roku, do tego gremium dołączyli badacze z Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK), którzy w pierwszej części sympozjum przedstawili wyniki swoich prac. Natomiast w drugiej części głos zabrali socjologowie skupieni wokół CMJP2. Ks. dr Wojciech Sadłoń z ISKK zaprezentował hipotezy nt. wpływu Jana Pawła II na polskie społeczeństwo i Kościół. Jego zdaniem, do 1989 r. oddziaływanie Jana Pawła II miało charakter ogólnonarodowy, poprzez ruchy niepodległościowe, w tym „Solidarność”. Było to wzajemne wzmocnienie dążenia do wolności i wiary oraz religijności Polaków. Przejawem tego (co znajduje potwierdzenie w danych statystycznych) były liczne pielgrzymki na Jasną Górę i do grobu ks. Jerzego Popiełuszki, które najwięcej osób przyciągały w latach 80. Ponadto – jak zauważył - po roku 1979 liczba udzielanych chrztów w Polsce nagle przekroczyła liczbę urodzeń. - To oznacza, że osoby, które wcześniej nie były ochrzczone, po wyborze Jana Pawła II na papieża zdecydowały się na chrzest – wyjaśnił ks. dr Sadłoń. Socjolog z ISKK zwrócił też uwagę, że po przemianach 1989 r. wyraźny był wpływ Jana Pawła II zwłaszcza na Kościół a okres ten można nazwać „wiosną struktur Kościoła”. Natomiast po śmierci papieża-Polaka żywe są pytania: na ile realnie jego dziedzictwo przetrwało, na ile jest realnie obecne w polskim społeczeństwie? Zdaniem ks. dr Sadłonia, to dziedzictwo w pełni zostało przyjęte tylko przez mniejszość społeczeństwa polskiego. - Pozostaje pytanie: na ile ta mniejszość jest twórcza i na ile będzie potrafiła oddziaływać na pozostałe grupy społeczne? – mówił prelegent z ISKK. Z kolei dr Rafał Lange, socjolog z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, związany również z ISKK omówił strategie wychowania religijnego. Przytoczył dane, według których, tylko 8 proc. polskiego społeczeństwa uważa, że nie trzeba wychowywać własnego potomstwa w wierze religijnej. Wskazał też na trzy najczęstsze strategie dotyczące stosunku do nauki religii. Instytucjonalna polega głównie na posyłaniu dzieci na lekcje religii, instytucjonalno-osobista – wiąże się m.in. z chodzeniem wspólnym na Mszę św., wspólną modlitwą z dzieckiem itp., natomiast pozainstytucjonalna – koncentruje się np. na rozmowach na tematy religijne, dawaniu przykładu itp. Dr Lange zwrócił uwagę, że wybór danej strategii może być również próbą racjonalizacji odejścia od Kościoła, jak w przypadku strategii pozainstytucjonalnej, gdzie motywem jej wyboru może być też np. przeświadczenie, że Kościół jako instytucja jest niepotrzebny, gdyż wystarczy osobisty kontakt z Bogiem. Natomiast w przypadku osób religijnych, które preferują strategie instytucjonalne, wprawdzie widoczne jest zaufanie do Kościoła, ale osoby te nierzadko delegują obowiązek religijnego wychowania potomstwa poza rodziną. Prof. Krzysztof Koseła z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego podkreślił w referacie pt. „Wiara bez konsekwencji? Polska po Janie Pawle II”, że badacze współczesnych społeczeństw dystansują się wobec tezy o nieuchronnym charakterze sekularyzacji i krytycznie oceniają wartość tego pojęcia. Mówił, że trzeba w nowy sposób myśleć o przemianach religijności i nie ograniczać się do pojęcia „sekularyzacji”, gdyż przestaje ono być adekwatne. Według prof. Koseły na poziomie zasad, struktur, statutów, systemu społecznego dokonała się zmiana polegająca na desekularyzacji. – Wyjałowione z religijnych odniesień zasady Polski Ludowej upadły, a w ich miejsce pojawiły się nowe reguły, w myśl których jest miejsce na krzyż w Sejmie, na religijny charakter przysięgi oraz na lekcje religii w szkole – mówił. Z drugiej strony – jak zauważył – socjologowie obserwują działania ludzi odniesione do sfery publicznej i pozapublicznej, dostrzegając w nich motywacje religijne. - W obszarze zasad społecznych widzimy cofanie sekularyzacji, natomiast w obszarze działania i praktyk – falowanie, odwroty i powroty troski o realizację woli Bożej u członków naszego nowoczesnego społeczeństwa. Motywacje ludzi w dziedzinie życia gospodarczego, polityki, edukacji, rozrywki, życia rodzinnego są raz mniej, innym razem bardziej motywowane religijnie – wyjaśniał prof. Koseła. Socjolog zwrócił też uwagę, że w żadnym kraju religijność nie jest tak dobrze dokumentowana jak w Polsce, gdzie badania na ten temat prowadzi ISKK oraz 12 razy w roku CBOS. Z kolei Paweł Gierech z Centrum Myśli Jana Pawła II poruszył temat „Polskiej pamięci o dziedzictwie Jana Pawła II”. Jego zdaniem, w dziedzinie pamięci mamy jako wspólnota zarówno sukcesy, jak i zaniedbania. W odniesieniu do postaci Jana Pawła II, pamięć kulturowa, przyszła zbyt wcześnie (np. ogólnonarodowe obchody rocznic, pomniki i inne formy upamiętnienia, które pojawiały się już za życia Jana Pawła II i pojawiają się do dzisiaj). Równolegle jest tzw. pamięć komunikatywna, udokumentowana wynikami badań CMJP2 i innych ośrodków badawczych. Ok. 90 proc. Polaków uważa Jana Pawła II za autorytet, ok. 70 proc. stara się kierować jego wskazaniami. Daty „papieskie” – 2 kwietnia i 16 października należą obok Święta Niepodległości – 11 listopada – do triady rocznic uważanych za najważniejsze w historii nowożytnej Polski. Zdaniem Gierecha, w przypadku Jana Pawła II pamięć komunikatywna zaczęła współwystępować z kulturową, inaczej niż to przewiduje teoria Jana Assmana. Socjolog z CMJP2 wskazał też na ogromną siłę mediów, które – jak się wyraził – coraz silniej decydują o tym, jakie treści wiążemy z przekazem pamięci Polaków, w tym pamięcią o pontyfikacie Jana Pawła II. – Dlatego nieobojętnym jest czy np. książka „Pamięć i tożsamość” pozostanie szkolną lekturą, czy też zniknie z kanonu, gdyż ma to konswekwencje dla kształtu pamięci naszej wspólnoty, podobnie jak to, czy zamiast przypomnienia słów pobudzających nas do krytycznej refleksji nad najważniejszymi papieskimi wezwaniami, zobaczymy po raz setny „papieskie kremówki” bez wspólnotowego kontekstu wadowickiej homilii – mówił. Zdaniem Gierecha, w dyskusji o dziedzictwie Jana Pawła II nie powinno chodzić o wybór, czy stawiać pomniki czy czytać encykliki. Pamięć kulturowa wymaga materialnych nośników, również pomników. Same jednak nośniki nie przemówią. - Kiedy przyprowadzimy pod pomnik nowe pokolenie musimy sami wiedzieć, o czym mówić, co uznajemy w tej spuściźnie za szczególnie ważne – zaznaczył. Podczas sympozjum socjologicznego w Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie poinformowano, że wczesną jesienią ukaże się książka pt. „Wiara bez konsekwencji? Polska po Janie Pawle II – studium socjologiczne".