Pytanie czytelnika:

Co trzeba zrobić, aby sąd na wniosek osoby mającej w tym interes prawny (a więc nie tylko spadkobiercy, ale też np. wierzyciela) stwierdził nabycie spadku przez spadkobiercę?

Odpowiedź eksperta:

Przeprowadzenia sprawy o stwierdzenie nabycia spadku nie nakazuje wprost żaden przepis prawa – leży to w interesie samego spadkobiercy, który w ten sposób uzyskuje formalne potwierdzenie praw do spadku.

Osobie trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Bez któregoś z tych dokumentów spadkobierca (mimo że formalnie jest właścicielem majątku spadkodawcy) nie może skutecznie domagać się od osób trzecich określonego działania – np. nie może wezwać dłużnika spadkodawcy do spłaty należności. Taki obowiązek może również wynikać, w sposób pośredni, z innych przepisów. W sytuacji, gdy do spadku wchodzi nieruchomość, spadkobierca z chwilą śmierci spadkodawcy staje się jej właścicielem. Z przepisów regulujących problematykę ksiąg wieczystych wynika zobowiązanie do ujawnienia osoby właściciela w księdze wieczystej. Niewykonanie tego obowiązku zagrożone jest karą finansową, a spóźniony właściciel może również ponosić odpowiedzialność za wynikłe stąd szkody.

Spadkobierca powinien zatem złożyć wniosek do sądu prowadzącego księgę wieczystą celem ujawnienia siebie jako nowego właściciela nieruchomości. Do takiego wniosku musi załączyć jeden ze wspomnianych dokumentów (stwierdzenie nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia). Nie sposób w tym przypadku oprzeć się jedynie na zapewnieniu spadkobiercy, że przysługują mu prawa do spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość.

Wniosek do sądu

Wnioskodawca celem stwierdzenia nabycia spadku składa do sądu wniosek. Wyłącznie właściwy do rozstrzygnięcia tej sprawy w pierwszej instancji będzie sąd rejonowy, w obrębie którego spadkodawca miał ostatnie miejsca zwykłego pobytu. Jeśli z jakichś przyczyn nie można wyznaczyć sądu do rozstrzygnięcia sprawy, sądem spadku będzie Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.

Poświadczenie dziedziczenia

Drugim sposobem jest stwierdzenie nabycia spadku u notariusza. Formalne stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić również w formie aktu notarialnego (akt poświadczenia dziedziczenia). Jest to zupełnie inna procedura i oczywiście szybsza niż droga sądowa.

Rozstrzygnięcia w tym trybie mogą się domagać jedynie osoby, które są spadkobiercami ustawowymi i testamentowymi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Nie w każdym jednak przypadku można skorzystać z drogi notarialnej – jeśli spadkodawca pozostawił testament szczególny (np. testament ustny), stwierdzenia nabycia spadku można się domagać jedynie na drodze sądowej.

Po zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia ma on taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku oraz poświadczenie dziedziczenia nie mogą nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku (art. 1026 Kodeksu cywilnego).