W ostatnim czasie w ten ton wpisała się Komisja Europejska. 20 lipca 2017 r. wniosła do Trybunału Sprawiedliwości skargę, zarzucając Polsce, że „wycina” puszczę, czym łamie prawo Unii Europejskiej, ponieważ uchybia zobowiązaniom wynikającym z dyrektywy siedliskowej i ptasiej w stosunku do wyznaczonego w 2008 r. obszaru Natura 2000, który został oznaczony w unijnych dokumentach jako obszar ochronny siedlisk PLC Puszcza Białowieska. Komisja w uzasadnieniu powołuje się na unikatowość Puszczy Białowieskiej z uwagi na „pierwotność” istniejących tam drzewostanów, co sugeruje, jakoby nie były tknięte ręką człowieka. Sprawie tej nadano wielki rozgłos, informując w krajowych i zagranicznych środkach społecznego przekazu, że Polska „wycina” ostatnią puszczę z lasami pierwotnymi, a celem tej „wycinki” jest jedynie zysk, za co Polska winna się wstydzić.

Polska nie łamie prawa

Oto fakty świadczące o tym, że Polska nie tylko nie łamie prawa, ale też zgodnie z tym prawem stara się naprawić to, co zniszczono przez nierespektowanie właśnie tego prawa:

1. Puszcza Białowieska na terenie Polski obejmuje obszar o powierzchni 60 348 ha, z czego Białowieski Park Narodowy stanowi 9783 ha, głównie lasów o znanej historii użytkowania. Pozostałą część puszczy zajmują trzy nadleśnictwa gospodarcze, a mianowicie Browsk (19 392 ha), Białowieża (12 144 ha) i Hajnówka (19 026 ha). Puszcza to dziedzictwo kulturowe miejscowej ludności, polskiego modelu leśnictwa, polskiego łowiectwa i polskiej myśli ochrony przyrody, realizowanej na tym terenie od setek lat. To jeden z najlepiej udokumentowanych pod względem historii użytkowania obszarów leśnych na świecie.

2. W 2008 r. cały obszar polskiej części Puszczy Białowieskiej włączono do sieci Natura 2000 ze względu na występowanie takich siedlisk leśnych ważnych dla UE, jak grądy (9170; 63,08 proc. powierzchni), bory i lasy bagienne (91DO; 4,35 proc. powierzchni) oraz lasy łęgowe (91FO; 0,1 proc. powierzchni), a także obecność ponad 25 tys. gatunków grzybów, roślin i zwierząt, m.in. takich jak: zgniotek cynobrowy, bogatek wspaniały, konarek tajgowy, rozmiazg kolweński, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, sóweczka i włochatka. Cały obszar puszczy został ustanowiony jako zarówno obszar ptasi (OSO), wyznaczony zgodnie z dyrektywą ptasią, jak i obszar siedliskowy (OZW), wyznaczony zgodnie z dyrektywą siedliskową. Stan siedlisk i gatunków w momencie włączania obszaru puszczy do sieci Natura 2000 był pochodną działalności człowieka na tym terenie. Ta różnorodność chronionych gatunków związana jest m.in. z pozyskaniem drewna z sadzonych w przeszłości drzewostanów. Zasobność rosnących drzewostanów w 2008 r. kształtowała się na poziomie 21 mln m3. Jednocześnie z zasadzonych w przeszłości drzew pozyskiwaliśmy drewno ze starzejących się drzewostanów na poziomie ok. 160 tys. m3 rocznie. Gwarantowało to zarówno zachowanie struktury istniejących siedlisk, struktury wiekowej drzewostanów, jak i występowanie gatunków, więc w języku prawa unijnego gwarantowało „integralność obszarów OZW i OSO” PLC200004 Puszcza Białowieska. Zgodnie z prawem UE, obowiązkiem Polski jest ochrona istniejącego stanu siedlisk i gatunków w takim stanie, w jakim były w 2008 r. Zanik lub degradacja wyznaczonego siedliska i gatunku to podstawa ku temu, aby państwo, na którego terenie to nastąpiło, postawić przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej i zmusić je do naprawy szkód.

3. Przeprowadzona inwentaryzacja w 2016 r. wykazała, że na terenie wyznaczonego obszaru Puszczy Białowieskiej zamarły miliony drzew o masie 5700 tys. m3 i wartości ponad 250 mln euro. Na terenie nadleśnictw gospodarczych wraz z zamarciem milionów drzew zanikowi lub degradacji uległo, w porównaniu z 2008 r., ponad 3 tys. ha ważnego dla Unii Europejskiej siedliska grądu (9170). Lokalny zanik lub zmniejszenie występowania ilościowego gatunków ważnych dla UE, m.in. takich jak: zgniotek cynobrowy, bogatek wspaniały, konarek tajgowy, rozmiazg kolweński, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, sóweczka i włochatka, to wynik zamarcia drzewostanów. Gatunki te wymagają bowiem stojących żywych i zamierających drzew, a nie braku drzew na setkach czy tysiącach hektarów bagien lub zespołów trawiastych, powstałych w miejscu istniejących w 2008 r. grądów. Wpłynęło to, oczywiście, niekorzystnie na integralność obszarów OSO i OZW PLC200004 Puszcza Białowieska.

4. Przyczyną zaniku i degradacji grądu była drastyczna zmiana sposobu gospodarowania przez prawie trzykrotne zmniejszenie pozyskania drewna z sadzonych w przeszłości drzewostanów na terenie nadleśnictw gospodarczych puszczy. Ze względów ideologicznych, z pogwałceniem prawa, w 2012 r. na terenie wymienionych wyżej nadleśnictw gospodarczych zmniejszono pozyskanie drewna z poziomu ok. 160 tys. m3 rocznie w latach 2002-11 do 46 tys. m3 rocznie w latach 2012-21. Spowodowało to lawinowe zamieranie starzejących się, sadzonych jednowiekowych drzewostanów z powodu rozprzestrzeniających się chorób. Szczególnie uwidoczniło się to w odniesieniu do drzewostanów świerkowych z powodu masowego występowania kornika drukarza. Naruszone więc zostało prawo UE w zakresie ochrony istniejącego stanu siedlisk i gatunków z momentu włączenia puszczy do sieci Natura 2000, co wpłynęło niekorzystnie na integralność obszarów OZW i OSO całego obszaru Puszczy Białowieskiej.

5. W 2017 r., w celu zahamowania procesu zaniku grądów i występujących tam gatunków oraz przywrócenia integralności obszaru ptasiego i siedliskowego dla całego obszaru PLC200004 Puszcza Białowieska, zgodnie z wszelkimi procedurami prawnymi i z zastosowaniem najlepszej wiedzy naukowej podjęto niezbędne działania naprawcze. Rozpoczęto proces przywracania zniszczonych drzewostanów i równocześnie ustalono pozyskanie drewna na terenie lasów gospodarczych do poziomu 58 tys. m3 rocznie do 2022 r. To pozyskanie prawie trzykrotnie mniejsze niż miało miejsce w latach 2002-11. Spowodowane to było jedynie koniecznością zahamowania lawinowego procesu zamierania lasu przez usuwanie drzew chorych, zagrażających zdrowym, a także koniecznością usuwania martwych drzew ze względu na bezpieczeństwo publiczne, a więc bezpieczeństwo przebywających w lesie ludzi. Skuteczność zastosowanych działań, mierzoną powrotem do integracji obszaru PLC200004, a więc regeneracją grądu (9170) i powrotem występujących gatunków, postanowiono sprawdzić przez uruchomienie w 2017 r. obiektu doświadczalnego. Polega on na tym, że 1/3 obszaru puszczy nie podlega żadnym działaniom ochronnym, łącznie z brakiem usuwania jakichkolwiek drzew. Na pozostałym obszarze puszczy prowadzone są działania mające na celu przywrócenie stanu siedlisk i gatunków z 2008 r. Porównanie wyników z corocznej inwentaryzacji pozwoli na ocenę skutków przyjętych działań, ocenę strat i wskazanie winnych poniesionych kosztów. Inwentaryzację tę prowadzi się od 2016 r. na 1400 powierzchniach badawczych obejmujących cały obszar PLC200004 Puszcza Białowieska z udziałem ok. 200 specjalistów z zakresu archeologii, fitosocjologii, dendrologii, gleboznawstwa oraz biologii i ekologii poszczególnych gatunków.

Przewrotność skargi KE

O wszystkich wyżej wymienionych faktach i działaniach Komisja Europejska była informowana na bieżąco od 2015 r. Z tego też powodu zdziwienie może budzić fakt, że kierując skargę do Trybunału w 2017 r., nie zgłosiła zastrzeżeń co do tego, że zginęły tysiące hektarów grądu (9170) i pogorszono, w porównaniu z 2008 r., warunki bytowania wielu ważnych dla Unii Europejskiej gatunków. Ewidentnie wpłynęło to niekorzystnie na integralność obszarów OZW i OSO PLC200004 Puszcza Białowieska, co udokumentowano wynikami z inwentaryzacji wykonanej przez wielu specjalistów w 2016 r. W skardze nieważne okazało się także to, że miejscowa ludność, twórca stanu puszczy z 2008 r., patrząc z przerażeniem na zanik siedlisk i gatunków oraz gnijące miliony m3 drewna z zasadzonych przez ich ojców drzew, nie tylko nie ma miejsc pracy, ale dodatkowo nie ma czym palić w piecach. Według Komisji Europejskiej natomiast, ważne okazało się to, że Polska, rozpoczynając proces naprawczy w 2017 r., nie przewidziała, czy proces ten, cytuję: „nie wpłynie niekorzystnie na integralność obszarów OZW i OSO PLC200004 Puszcza Białowieska” istniejący w 2008 r. Podkreślam przewrotność skargi. Nieważne jest, że decyzją z 2012 r. wpłynięto niekorzystnie na stan siedlisk i gatunków z 2008 r., niszcząc integralność obszarów OZW i OSO całego obszaru PLC200004 Puszcza Białowieska. Nieważne jest więc, że zginęły tysiące hektarów grądów, że zamarły miliony drzew i giną chronione gatunki oraz że miejscowa ludność nie ma czym palić w domach. Ważne jest, że Polska nie wykazała, czy proces naprawczy rozpoczęty w 2017 r. nie wpłynie niekorzystnie na stan siedlisk i gatunków z 2008 r. Otóż skarga jest całkowicie bezzasadna. Przy opracowywaniu programu naprawczego Polska wykonała wszystko zgodnie z prawem. Zachowano pełną procedurę wymaganą polskim prawem, przy braku jakichkolwiek sprzeczności z prawem UE. Przyjęty program naprawczy nie tylko nie spowoduje negatywnych skutków dla występujących siedlisk i gatunków, ale też zahamuje proces degradacji i przywróci w przyszłości integralność obszarów OZW i OSO PLC200004 Puszcza Białowieska z 2008 r. Prawo złamano natomiast w 2012 r., przez co zginęły siedliska, pogorszono warunki bytowania gatunków, a to wpłynęło niekorzystnie na integralność obszarów OZW i OSO PLC200004 Puszcza Białowieska. Trzeba więc znaleźć winnych i naprawić zaistniałą sytuację – chociażby po to, aby nigdy więcej, kierując się kłamstwem lub indolencją, nie doprowadzać do niszczenia przyrody i obrażania miejscowej ludności.

Tylko dialog

Natura 2000 to wspaniały system oceny działalności człowieka. Trzeba go jedynie rozumieć i przestrzegać, a jak to robić – należy wykazać na przykładzie nagłośnionej na cały świat Puszczy Białowieskiej. To tu, dzięki konkretnym danym dostępnym na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska, Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i Stowarzyszenia na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Polski (patrz: www.ekorozwoj.pl) i uruchomieniu opisanego wyżej obiektu doświadczalnego, można rozpocząć dialog. Dialog z odpowiedzią na pytania, kto miał rację, a więc kto chronił, a kto – być może z niewiedzy – niszczył ten unikatowy w skali światowej przykład dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego miejscowej ludności, polskiej szkoły ochrony przyrody, polskiego modelu leśnictwa i łowiectwa, którym jest Puszcza Białowieska. Brak zgody i uczestnictwa w takim dialogu to wpisanie się w celowe poniżanie Polski i Polaków, czego przykładem są rozpowszechniane na całym świecie kłamstwa, że tu, w Polsce, nie chroni się przyrody, a wycina się, celem jedynie zysku, nieomalże ostatnią pierwotną puszczę świata.

Powyższy tekst stanowi komunikat nr 500 Stowarzyszenia na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Polski, Stacji Badawczej „D&B” w Tucznie i Samodzielnej Pracowni Oceny i Wyceny Zasobów Przyrodniczych SGGW w Warszawie.