Patron z krzyżem

Św. Andrzeja przypomina obraz w ołtarzu bocznym, figura na kościelnym ogrodzeniu, relikwiarz, jest on także wymieniany i wzywany przez parafian w specjalnej modlitwie. Ołtarz z obrazem patrona św. Andrzeja znajduje się po lewej stronie głównego ołtarza. Obraz jest datowany na koniec XVIII wieku. Przedstawia św. Andrzeja trzymającego krzyż. Postać świętego jest wyobrażona w pozycji klęczącej. Tło obrazu jest brunatne, ciemne, a trzymany przez świętego krzyż jest wykonany z nieokorowanych ciemnobrązowych pni.

Z kolei relikwiarz z relikwiami św. Andrzeja pochodzi z 1889 r.; jest złocony, zwieńczony krzyżykiem. Relikwiarz wystawiany jest do publicznej czci w odpust i ważniejsze uroczystości, choć nie tylko. – Zawsze jest podawany do ucałowania podczas ślubów i jubileuszy małżeńskich, jako patron miłości małżonków i nowożeńców – mówi ks. Iskra.

Modlitwa i pielgrzymki

Kult św. Andrzeja w tym duchu jest rozpowszechniany w parafii piąty rok. Nawarzycka parafia utrzymuje dobre kontakty z inną parafią „andrzejową” – w Lipnicy Murowanej w diecezji tarnowskiej. Parafie pielgrzymują do siebie i szerzą kult św. Andrzeja (proboszcz parafii w Lipnicy Murowanej ks. prał. Zbigniew Kras, dobrze znany mieszkańcom Nawarzyc, został kapelanem prezydenta Andrzeja Dudy).

Odpust na św. Andrzeja przypada 30 listopada i w Nawarzycach łączy się z rekolekcjami adwentowymi (28-29 listopada), które w tym roku wygłosi ks. dr Jan Nowak. – W odpust zawsze kładziemy nacisk na świętość, a nie na „andrzejkową magię”, staram się Walentego, zaadaptowanego z innej kultury, zastąpić Andrzejem – podkreśla Proboszcz. Zwraca również uwagę na popularność imion Andrzej i Anna w parafii.

W odpust i przy większych uroczystościach jest także odmawiana modlitwa do Patrona: „Św. Andrzeju, nieustraszony Apostole i Męczenniku Boży. Wyproś nam żywą i silną wiarę, aby ona kierowała wszystkimi myślami, słowami i czynami naszymi. Wstawiaj się za nami do Boga, aby łaskawie raczył udzielić nam tych łask, na których tak bardzo nam zależy”.

Patrona przypomina również figura św. Andrzeja na ogrodzeniu od strony frontu kościoła. Św. Andrzej znajduje się „w towarzystwie” innych figur: Pana Jezusa, Matki Bożej, św. Anny.

Wśród 110 parafii

W Polsce jest 110 parafii pw. św. Andrzeja Apostoła oraz ponad 60 miejscowości, które zapożyczyły nazwę od jego imienia. Św. Andrzej był rybakiem z Betsaidy i uczniem św. Jana Chrzciciela. To on przyprowadził do Jezusa swego brata, Szymona Piotra. Głosił Ewangelię na wybrzeżach Azji Mniejszej, u Scytów i w Grecji, gdzie poniósł śmierć męczeńską z rozkazu prokonsula Egeasza, ok. roku 60. w Patras. Został ukrzyżowany na krzyżu w kształcie litery X, nazywanym odtąd krzyżem św. Andrzeja. Św. Andrzej jest patronem narodów słowiańskich, Grecji, Szkocji, a także patronem rybaków, wojskowych oraz miłości, małżeństw i zakochanych.

Z bogactwem historii

Pierwsza wzmianka o parafii to 1345 r., choć już dokument z 6 lipca 1247 r. podaje nazwę: „Nawarzyce” (została wówczas zawarta ugoda pomiędzy kapitułą krakowską a klasztorem Cystersów w Jędrzejowie, na podstawie której klasztor miał otrzymać wieś Nawarzyce).

Obecny kościół zbudowano z kamienia i cegły w latach 1748-1753, wewnątrz był wykończany do 1772 r. Został wzniesiony z fundacji opata cystersów Jędrzeja Bernarda Laszewskiego. Nawarzyc nie ominęły pożary, po których kościół musiał być odbudowywany. Konsekrował go bp Tomasz Kuliński w 1888 r.

Świątynia jest barokowa, zamknięta półkoliście, jednonawowa, orientowana. Do północnej strony przylegają zakrystia, skarbczyk i kruchta. Ściany zdobione są pilastrami i gzymsami. Na sklepieniu znajdują się gipsatury. Barokowy chór wspierają dwa zdobione filary. Ołtarze – główny i dwa boczne są rokokowe. Główny ołtarz z sześcioma złoconymi kolumnami w centrum posiada obraz przedstawiający św. Joachima i św. Annę nauczającą młodą Matkę Bożą. Przy obrazie – figury Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Na szczycie, w barokowej ramie otoczonej promieniami – Oko Opatrzności Bożej. Po lewej stronie nawy – św. Andrzej i Matka Boża. Pamiątką po cystersach jest obraz bł. Wincentego Kadłubka. Po przeciwnej stronie znajduje się ołtarz Pana Jezusa trzymającego wstęgę z napisem „Pax vobis”, na zasuwie – obraz przedstawiający św. Sebastiana, powyżej – obraz św. Jana Kantego.

Oryginalna i unikatowa jest barokowa chrzcielnica (1780 r.), wsparta na czterech lwach, z przedstawioną na niej sceną obrzezania Chrystusa. Równie ciekawa i niepowtarzalna jest ambona w kształcie łodzi (1780 r.), opleciona wiosłami i podtrzymywana przez postaci czterech syren. Scena reliefowa przestawia połów ryb, zaś w zwieńczeniu jest Duch Święty i Dobry Pasterz. Fundatorem ambony i chrzcielnicy był cysters Adam Przerębski, opat jędrzejowski.

W kościele odnajdziemy ponadto: obrazy Czterech Ewangelistów w barokowych ramach oraz obraz Matki Bożej Bolesnej. Większość elementów wystroju pochodzi z 1780 r.

Jest także kaplica funkcjonująca pod nazwą Matki Bożej z Lourdes, ufundowana przez rodzinę Wielowieyskich jako forma ekspiacji za odstąpienie członków rodu od Kościoła w czasach reformacji. Symboliczną podwalinę pod kaplicę stanowi kamień ze skały w Masabielle, gdzie miały miejsce objawienia w Lourdes. Autentyczność kamienia poświadczają dokumenty z 1924 r., wyeksponowane w kościelnej gablocie.

W kościele jest tablica upamiętniająca wykładowców i studentów tajnych kompletów kursów uniwersyteckich prawa w czasach okupacji hitlerowskiej w latach 1944-45, zorganizowanych w Nawarzycach pod patronatem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Zajęcia w Nawarzycach odbywały się zimą 1944/45. Nadzór nad nimi pełnił ks. prof. dr Piotr Kałwa.

Parafia liczy ok. 1400 osób, których ubywa. Ludzie trudnią się przede wszystkim rolnictwem; Proboszcz podkreśla ich przywiązanie do ziemi – fakt, że „żaden skrawek gruntu nie leży odłogiem” oraz wrażliwość na sprawy Kościoła i parafii. Dzięki zaangażowaniu i ofiarności nawarzyckich parafian udało się w ostatnim latach przeprowadzić szereg remontów, w tym organów, które po latach milczenia zagrają na odpust św. Andrzeja.

* * *

Czy wiesz, że...

• Jedno z epitafiów w kościele przypomina płk. Bogdana Bończę (prawdziwe nazwisko Kazimierz Konrad Błaszczyński), dowódcę oddziału jazdy w powstaniu styczniowym. Postrzelony i zmasakrowany przez Moskali 18 czerwca 1863 r. koło Gór Pińczowskich, zmarł następnego dnia i został uroczyście pochowany w grobie księży na cmentarzu w Nawarzycach. Zaborcy wyrzucili jego zwłoki – przez 140 lat spoczywały w rogu cmentarza. W 2004 r. zostały przeniesione w centralne miejsce, gdzie wzniesiony został także pomnik.

• W południowej części cmentarza znajduje się duży grobowiec rodziny Wielowieyskich z końca XIX wieku. Spoczywa w nim m.in. Adam Wielowieyski, naczelnik cywilny okręgu wodzisławskiego w powstaniu styczniowym, który podpisał akt zgonu Bończy. Z kolei Antoni Winnicki z pobliskich Niegosławic, świadek śmierci pułkownika, pochowany jest w podziemiach rodowej kaplicy zbudowanej w 1887 r. przy głównej alei. Tam także spoczywa m.in. Edward Winnicki, prezydent Kielc na początku pierwszej wojny światowej.