Reklama

Wiadomości

Poszukiwanie tożsamości

O obliczach europejskiego islamu z dr hab. Agatą Skowron-Nalborczyk rozmawia Wiesława Lewandowska

Niedziela Ogólnopolska 9/2015, str. 36-37

[ TEMATY ]

wywiad

islam

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

WIESŁAWA LEWANDOWSKA: – Europejczycy – zwłaszcza od zamachu muzułmańskich ekstremistów w Paryżu – boją się islamu. Tymczasem muzułmanie apelują, by nie utożsamiać ich wielkiej religii z ideologią terrorystów, która przenika jednak do europejskich środowisk muzułmańskich. Jakie jest więc to dzisiejsze oblicze europejskiego islamu?

DR HAB. AGATA SKOWRON-NALBORCZYK: – Jak cały islam, także ten europejski nie ma jednego oblicza. Szacuje się, że muzułmanów autochtonicznych, osiedlających się w Europie w XII-XIII wieku, a także Słowian i Albańczyków mamy dziś 25-35 mln, natomiast tych, którzy przybyli tu w drugiej połowie XX wieku – 15-18 mln. Są to liczby tylko szacunkowe, ponieważ np. we Francji nie wolno pytać o wyznanie, a w Wielkiej Brytanii po raz pierwszy zadano to pytanie dopiero 10 lat temu. Z obserwacji wynika, że coraz większa grupa ludzi wywodzących się z rodzin muzułmańskich obchodzi islamskie święta, podobnie jak chrześcijańscy ateiści – zgodnie z obyczajem, ale bez wiary – są oni tylko kulturowymi muzułmanami, którzy ulegli już europejskim procesom sekularyzacyjnym.

– Dziś często podkreśla się, że muzułmanie są oporni na wszelką asymilację, integrację, że nie wtapiają się w nowe społeczeństwo, zaś dla miejscowej kultury stanowią konkurencję, a nawet zagrożenie.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

– Nie zgadzam się z tą opinią. Niedawno w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” Alain Besançon stwierdził, że nie ma przypadków udanej asymilacji muzułmanów w nowym społeczeństwie. Zdziwiło mnie, że prowadzący wywiad polski dziennikarz nie wspomniał o istniejącej w Polsce od wieków społeczności tatarskiej, która nie tylko znakomicie wkomponowała się w naszą kulturę, ale też zapisała chlubną kartę w historii Polski.

– Może dlatego, że polscy Tatarzy jednak zachowali swoją wiarę, swoją kulturę...

– To prawda. Polscy Tatarzy do dziś pielęgnują swoją kulturę, choć już w XVI wieku przestali się posługiwać rodzimym językiem. Pamięć o korzeniach nigdy nie była dla nich – a także dla Polaków – większą przeszkodą w integracji z polskim społeczeństwem. Od wieków uważają, że są Polakami i chcą być dobrymi obywatelami.

– Dlaczego z nowymi imigrantami na Zachodzie to się nie udaje, mimo że wyrosło tam już ich trzecie, czwarte pokolenie?

– Dlatego, że np. we Francji podejmowano próby doprowadzenia do całkowitej asymilacji, wywierano różnego rodzaju presję, aby muzułmańscy imigranci porzucali swoją kulturę, a nawet wiarę. Uzyskano efekt odwrotny od zamierzonego; społeczność muzułmańska wyobcowuje się coraz bardziej, odgradza murem od zachodniego społeczeństwa dobrobytu.

– A przecież ci ludzie przyjeżdżali do Europy, licząc właśnie przede wszystkim na tenże dobrobyt...

– Mieli uzasadnione nadzieje. Dzisiaj całkowicie zapominamy o grzechu pierworodnym, popełnionym kiedyś przez tych, którzy postawili na tanią siłę roboczą z biednych krajów. W latach 60. ubiegłego wieku Zachód przeżywał boom gospodarczy, lobby przemysłowe naciskało na rządy, żeby sprowadzać robotników z tańszych pozaeuropejskich krajów, wtedy przede wszystkim z Turcji, która miała nawet swój pięcioletni plan eksportu taniej siły roboczej. Niemcy i Austria podpisywały międzypaństwowe umowy z Turcją, Egiptem i Jugosławią. Wielka Brytania sprowadzała robotników ze swoich dawnych kolonii – z Pakistanu, z Bangladeszu, a Francja – z Afryki Północnej.

– Zakładano jednak, że będą to tylko sezonowi robotnicy...

– Oczywiście. I oni sami pewnie też tak to traktowali; mieli przyjechać, zarobić i wyjechać, a zatem nawet nie próbowali się integrować z miejscowym społeczeństwem, a tym bardziej zapoznawać z europejskimi wartościami i stylem życia. Często nie uczyli się języka – i nikt ich do tego nie namawiał, nie pomagał – mieszkali w blokowiskach lub w domach przy fabryce, która ich sprowadzała, nie wnikali w tkankę miasta. Mimo to uznali, że mają tu lepsze życie, zaczęli sprowadzać swoje rodziny, na co europejskie państwa się zgodziły, choć przecież wcale nie myślały o integrowaniu tych ludzi z własnymi społeczeństwami.

– Kolejne pokolenia imigrantów są już obywatelami Europy, są lepiej wykształcone, a mimo to nie wiedzie im się lepiej niż ich dziadkom i rodzicom. Dlaczego?

– Przede wszystkim dlatego, że zostali zostawieni samym sobie. We Francji prowadzono badania, z których wynika, że jak ktoś ma arabskie nazwisko i adres blokowiska, nawet jeśli ma już dobre wykształcenie, automatycznie nie ma żadnej szansy na dobrą pracę. Francuscy Maghrebczycy zauważają nierzadko, że „wolność, równość i braterstwo” jest tylko dla białych Francuzów. Tymczasem my, Europejczycy, uważamy, iż jesteśmy tak wspaniali, że każdy wciąż chce być taki jak my... Ale nawet gdyby bardzo chciał, to często nie może.

– Czy młodzi europejscy muzułmanie naprawdę marzą dziś o tych „wspaniałych europejskich wartościach”?

– Niekoniecznie. Od pierwszej fali imigracji przetrwały pewne grupy, którym nigdy nie zależało na integracji, starały się raczej reprodukować układy i wartości – także te nie najlepsze – przyniesione z macierzystych krajów, np. Kaszmirczycy w angielskim Bradford do dziś żyją tak, jak żyło się w Kaszmirze w latach 50. ubiegłego wieku, kiedy stamtąd wyjechali. W Kaszmirze już nikt tak nie żyje, a tu mamy taki „bąbel czasowy”...

– I, jak się zdaje, pojawiają się całkiem nowe „bąble czasowe”, np. powrót muzułmańskiej młodzieży do tradycyjnych strojów...

– To zjawisko znajduje już dziś szersze wytłumaczenie, ma całkiem współczesny kontekst, zarówno polityczny, jak i religijny. W Syrii np. noszenie chust przez kobiety stało się wyrazem opozycji do reżimu Hafiza al-Asada, zupełnie tak, jak u nas w swoim czasie demonstracyjnie chodziło się do kościoła... W Europie jest to w istocie przejaw poszukiwania własnej tożsamości. Socjologowie mówią, że zwłaszcza trzecie pokolenie imigrantów ma z nią wielki kłopot, ponieważ nie czuje się u siebie ani w kraju obecnego pobytu, ani w kraju swego pochodzenia. To zmusza do usilnego poszukiwania korzeni – zarówno kulturowych, jak i religijnych.

– Islam daje im szansę odnalezienia siebie?

– Dawałby im taką szansę, gdyby mogli znaleźć dobrą odpowiedź na pytanie: Co to znaczy być muzułmaninem tu i teraz? Niestety, młodzi muzułmanie swą wiedzę o islamie czerpią na ogół z „importu”: starsze pokolenie sprowadza imamów np. z wiosek Pakistanu, którzy nauczają w języku urdu i starymi metodami, co z oczywistych powodów nie trafia do tej europejskiej już przecież młodzieży, nieprzyzwyczajonej do apodyktyczności nauczyciela, braku możliwości zadawania pytań...

– Czy w takiej sytuacji nie pozostaje raczej ucieczka od wiary?

– Niekoniecznie. Nadal trwa to szukanie tożsamości, choćby poprzez Internet, gdzie czyhają emisariusze przeróżnych ruchów fundamentalistyczno-radykalnych. Zresztą to polowanie na młodzież odbywa się także w realu, przed meczetami. Trzeba przyznać, że ci „łowcy dusz” są bardzo dobrze wyszkoleni, rozdają profesjonalnie przygotowane, multimedialne materiały. To młodych przekonuje.

– Gdyby więc państwa zachodnie lepiej zatroszczyły się o edukację – także religijną – swoich młodych muzułmanów, nie byłoby dziś problemu z ich podatnością na radykalizm?

– Tak sądzę. Główna przyczyna dzisiejszych muzułmańskich niepokojów we Francji tkwi w tym, że religię, nie tylko islam, wykreślono tam całkowicie z przestrzeni publicznej. Nieco inaczej jest w Niemczech, gdzie na państwowych uniwersytetach działają katedry i instytuty teologii muzułmańskiej. Także w wiedeńskim Zakładzie Pedagogiki Muzułmańskiej kształci się imamów, którzy potem wygłaszają kazania po niemiecku. Ich interpretacja islamu jest tutejsza, europejska, nie pakistańska, nie turecka. Dzięki temu wiedza o islamie nie tylko się rozprzestrzenia, ale też mniej podlega fundamentalistycznym wpływom z Bliskiego Wschodu.

– Czy europejscy napływowi muzułmanie chętnie korzystają z nauki owych europejskich nauczycieli religii?

Reklama

– Turcy w Niemczech jako obywatele tureccy zmuszani są np. do nauki języka ojczystego połączonej z nauką religii w wybranych szkołach i w takim przypadku państwo ani nie wnika w treść tego nauczania, ani nie dba o jego poziom. W niemieckich szkołach realizuje się miejscowy program nauczania w języku niemieckim.

– W czym tkwi źródło potencjalnego zagrożenia dla wartości europejskich, o którym dziś już tak bardzo głośno?

– Do 11 września 2001 r. było trochę ciszej. Potem pojawiło się oskarżenie, że hydra terroryzmu jest hodowana właśnie w Europie, w Niemczech, w Wielkiej Brytanii, w końcu we Francji. Dziś ta hydra żyje z biedy i społecznego wykluczenia. Obecny kłopot Europy polega nie na tym, że muzułmańscy imigranci są zagrożeniem dla „cennych europejskich wartości”, lecz że są oni konkurencją na rynku pracy i socjalnym obciążeniem budżetów państw w czasach kryzysu. Gdy pół wieku temu byli potrzebni jako tania siła robocza, nikt nie martwił się o europejskie wartości.

– A teraz, paradoksalnie, to właśnie europejscy muzułmanie swą obecnością zmuszają nas do troski o te wartości!

– Powiedziałabym, że raczej zmuszają nas do weryfikacji pojęcia „europejskie wartości”. To sama Europa ma obecnie problem ze swoimi wartościami, z określeniem swej tożsamości. Wydaje się, że zbyt daleko odeszła od judeochrześcijańskich korzeni i postawiła na wartości pozorne. Dzisiejsze „wartościowe” europejskie dyskusje sprowadzają się np. do rozważań o tzw. małżeństwach homoseksualnych... Już nie tylko konserwatywni teologowie muzułmańscy z Bliskiego Wschodu postrzegają Europę Zachodnią jako zdeprawowaną, do gruntu zepsutą.

– Sprzeciwem wobec tego zepsucia, niestety, uzasadniane są wszystkie brutalne akty terrorystyczne...

– Na pewno nigdy i w żaden sposób nie można ich usprawiedliwiać. Należy jednak zawsze unikać obwiniania całego islamu. Większość islamskich teologów mówi – np. w liście otwartym do przywódcy ISIS Abu Bakra al-Baghdadiego – że zabijanie niewinnych nie jest zasługą przed Bogiem, że w islamie zabronione jest samobójstwo, gdyż tylko Bóg daje i odbiera życie. Tymczasem ISIS, paląc żywcem jordańskiego pilota muzułmanina, zaprzecza podstawowym zasadom islamu... Z rąk bojowników ISIS zginęło już wielu muzułmanów, zwłaszcza szyitów.

– Radykalni muzułmanie prowadzą na terenie Europy intensywną działalność misyjną i całkiem łatwo pozyskują nowych wyznawców. Dlaczego?

– Dlatego, że społeczeństwa zachodnie, które całkowicie wyparły religię, mimo wszystko zachowały jakieś potrzeby duchowe. Nic zatem dziwnego, że ludzie wygłodzeni duchowo, gdy spotykają żarliwie modlących się muzułmanów, tak łatwo przechodzą na islam.

– W swych publikacjach wielokrotnie podkreśla Pani, że z obecności islamu w Europie mogłyby wyniknąć korzyści dla europejskiego chrześcijaństwa. W jaki sposób?

– Wielu chrześcijan z Europy Zachodniej przyznaje, że po spotkaniu z wierzącymi muzułmanami zaczęło bardziej pokazywać na zewnątrz swoje chrześcijaństwo, przestało się go wstydzić. W Wielkiej Brytanii to muzułmanie z Birmingham pierwsi zaprotestowali przeciwko plakatom z rozebranymi kobietami, rozpoczęli walkę z pornografią, do której przyłączyli się także chrześcijanie. Wspólnie doprowadzili do wyrugowania z przestrzeni publicznej nieprzyzwoitych reklam i wszystkiego, co może obrażać uczucia religijne.

– A może Europejczycy mogliby się raz na zawsze pozbyć strachu przed muzułmanami, wracając do chrześcijaństwa?

– Otóż to! Potrzebna jest pilnie nowa ewangelizacja Europy. Ludzie wierzący szanują i rozumieją ludzi wierzących. Niektórzy teologowie mówią dziś nawet, że islam to nowy impuls dla teologii chrześcijańskiej, pozwalający stawiać nowe pytania i na nie odpowiadać.

* * *

Dr hab. Agata Skowron-Nalborczyk
Religioznawca (islamistyka), iranistka i arabistka, adiunkt w Zakładzie Islamu Europejskiego Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się m.in. mniejszościami muzułmańskimi w Europie, sytuacją kobiety w islamie, kontaktami muzułmańsko-chrześcijańskimi oraz obrazem islamu w Europie. Współautorka (z Agatą Marek) leksykonu dla dziennikarzy „Nie bój się islamu”, wydanego przez WIĘŹ (2005). Współprzewodnicząca ze strony katolickiej Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów. Należy do zespołu Laboratorium WIĘZI i redakcji WIĘZI.

2015-02-24 12:46

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kard. R. L. Burke: islam to nie tylko religia, ale również forma rządów

[ TEMATY ]

islam

pl.wikipedia.org

Islam jest u swych podstaw bardziej formą rządzenia niż religią – uważa amerykański kardynał kurialny Raymond Leo Burke. W rozmowie z amerykańską Służbą Wiadomości Religijnych (RNS) wyjaśnił, że gdy w jakimś państwie muzułmanie stają się większością, mają oni obowiązek podporządkować całą miejscową ludność wymogom szariatu.

Pojedynczy muzułmanie „są miłymi ludźmi” i mogą mówić „o sprawach religii bardzo pokojowo”, ale gdy „stają się większością w jakimkolwiek kraju, wówczas mają religijny obowiązek rządzenia nim” – ostrzegł purpurat. Zaznaczył, że jeśli pokrywa się to z wolą miejscowego narodu, to mogą to zrobić, jeśli jednak ludzie tego nie chcą, wówczas wyznawcy islamu muszą znaleźć sposób, aby to osiągnąć. Patron Suwerennego Zakonu Maltańskiego zwrócił uwagę, że już teraz niektóre miasta Francji i Belgii, w których mieszka wielu muzułmanów, „są małymi państwami islamskimi”, do których nie mają wstępu władze państwowe, o czym zresztą coraz szerzej się mówi.

CZYTAJ DALEJ

Zmarł ks. Roman Kneblewski

2024-03-27 09:35

[ TEMATY ]

Roman Kneblewski

YouTube/zrzut

Ks. Roman Kneblewski

Ks. Roman Kneblewski

Zmarł ks. dr Roman Adam Kneblewski, emerytowany kapłan diecezji bydgoskiej. Prosimy o modlitwę w Jego intencji - informację podała Diecezja Bydgoska.

Wieczny odpoczynek racz Mu dać, Panie…

CZYTAJ DALEJ

Pożegnanie poety

2024-03-28 17:13

Biuro Prasowe AK

    – Żegnamy człowieka niezwykłego, o którego prawdziwym duchu mówi jego poezja – mówił abp Marek Jędraszewski.

    W środę 27 marca w kościele Świętego Krzyża w Krakowie miały miejsce uroczystości pogrzebowe śp. Leszka Długosza. Doczesne szczątki artysty spoczęły na Cmentarzu Rakowickim. Zwrócił uwagę na zbiór wierszy „Ta chwila, ten blask lata cały”. – Ten zbiór mówi wiele o miłości pana Leszka Długosza do życia; do tego, by tym życiem umieć się także upajać – dodawał metropolita

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję