Orlęta Przemyskie, broniąc dworca kolejowego pod Niżankowicami i osłaniając chwilowy odwrót wojsk polskich, poległy od granatu rzuconego przez wroga. 13 grudnia 1918 r. tragicznie zgasło ich młode życie. Polegli: Stanisław Artwiński, Irena Benszówna, Ferdynand Blecha, Jan Czerwienia, Tadeusz Durkacz, Józef Jagosz, Jakub Kamracki, Józef i Tadeusz Kędzierscy, Wacław Motyka, Ferdynand Nowak, Stanisław Osostowicz, Alfons Różycki, Wacław Ryż, Marian Schultz, Mieczysław Zeleszczek. Wcześniej zginęli por. Władysław Kramarz, dowódca patrolu, i gimnazjalista Ludwik Ueberall. Wszyscy spoczęli w zbiorowym grobowcu na Cmentarzu Głównym w Przemyślu (rząd 2).
Pogrzeb Orląt tak wspomina Leonard Lepszy: „W środę o godzinie trzeciej po południu wyruszył z Zasania kondukt pogrzebowy. Pierwszą trumnę ze zwłokami śp. por. Kramarza nieśli koledzy oficerowie, inne pokryte wieńcami złożono na wozach. Biskup Fischer wiódł martwe i utrudzone ciała walecznych żołnierzy na miejsce wiecznego spoczynku za zwłokami postępowali towarzysze broni i niezliczone tłumy mieszkańców oswobodzonego miasta”. Po Mszy św. żałobnej w przemyskiej katedrze tłumy mieszkańców odprowadziły swoich obrońców na wieczny spoczynek. W 1938 r. mieszkańcy w hołdzie Orlętom postawili pomnik, który już następnego roku nacjonaliści ukraińscy chcieli wysadzić w powietrze. Za zgodą okupanta został on rozebrany przez Ukraińca Józefa Pajdasza, a odbudowany dopiero w 1989 r. przez Stowarzyszenie Pamięci Orląt Przemyskich.
Przez okres komuny odwykliśmy od składania hołdu Orlętom w dniu 13 grudnia. W okresie PRL-u nawet wystawienie zdjęć dotyczących pomnika i Orląt było zakazane przez cenzurę. Dziś, w 95. rocznicę tego wydarzenia, nikt nie broni złożenia kwiatów i chwili skupienia nad darem tak młodego życia oddanym za wolność. W mroźny grudniowy dzień szczególnie wypada nam o nich pamiętać. Przemyskie Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych X.D.O.K. tego roku organizuje marsz z pl. Niepodległości pod Pomnik Orląt Przemyskich, aby oddać im hołd.
Pomóż w rozwoju naszego portalu