W czasie dwudniowych obrad biskupi zajęli się także problemami duszpasterstwa Polaków za granicą, przyjęciem uchodźców z Iranu i Syrii, zatwierdzili tekst stanowiska Episkopatu na temat rodziny przed październikowym Synodem w Rzymie, ogłosili też nominacje - rzecznika KEP oraz moderatora generalnego Ruchu Światło-Życie.

W ciągu tych dwóch dni zostały także zaprezentowane dziennikarzom "Wytyczne", dotyczące ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystywaniem seksualnym. Odbyło się też spotkanie biskupów polskich i ukraińskich zakończone ogłoszeniem komunikatu deklarującego wolę kontynuacji procesu pojednania obu narodów.

Jak przeciwdziałać ubóstwu?

Podczas sesji plenarnej wykład na temat rozmiaru ubóstwa w Polsce wygłosiła dr hab. Mirosława Grabowska, dyrektor CBOS. Temat świadczeń państwowych na rzecz ubogich w Polsce omówił prof. UKSW dr hab. Tadeusz Kamiński, z kolei o pomocy Kościoła katolickiego w Polsce na rzecz ubogich mówił ks. dr Marian Subocz, dyrektor Caritas Polska.

O skali ubóstwa w Polsce mówiła prof. Mirosława Grabowska, dyrektorka CBOS. Na przestrzeni 25 lat zjawisko biedy w Polsce zmniejszyło się, ale wciąż jest wyzwaniem: zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych i mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego – stwierdziła. Zaznaczyła, że definiowanie biedy jest bardzo różnie - jeśli ją zdefiniujemy na poziomie minimum egzystencji, to tych biednych jest 7,4 proc. Jeżeli natomiast przez biedę rozumielibyśmy sytuację, w której osoba lub rodzina ma 50 proc. przeciętnych dochodów, to wtedy tych biednych byłoby 16 proc.

Jej zdaniem w krótkim okresie, 2-3 lat, i na poziomie przeciętnej całego społeczeństwa można mówić o stabilizacja poziomu i zakresu biedy. Natomiast biorąc pod uwagę dłuższy okres, 10 czy 25 – bieda uległa znacznej redukcji. Jednocześnie prof. Grabowska podkreśliła, że można mówić o pogłębianiu się zjawiska biedy w niektórych regionach, np. w warmińsko-mazurskim. W 2014 r. doszło województwo świętokrzyskie, które rok wcześniej miało poniżej 10 proc. żyjących na poziomie minimum egzystencji, ale w ubiegłym przekroczyło 12 proc.

Prof. Grabowska wyraziła opinię, że biorąc pod uwagę obecną skalę biedy, jest jeszcze sporo do zrobienia w zakresie pomocy najbardziej potrzebującym. Na koniec swojej prezentacji dyrektor CBOS zaprezentowała badania Centrum z 2014 r., z których wynika, że 67 proc. katolików deklarujących kontakt – z różną częstotliwością – ze swoją parafią, dostrzega pomoc swojej parafii świadczoną dla najuboższych.

Prof. Kamiński z UKSW mówił biskupom m.in. o tym jak funkcjonuje system pomocy społecznej w Polsce, kto może tę pomoc otrzymać, jakie warunki musi spełnić oraz jakie są formy tej pomocy. Wspomniał też o świadczeniach rodzinnych, które wprawdzie formalnie funkcjonują poza pomocą społeczną, ale de facto są adresowane do rodzin definiowanych przez kryterium dochodowe jako ubogie. Z danych z 2013 r. wynika, że przeciętny zasiłek okresowy, który dostaje osoba nie mająca pracy i zasiłku dla bezrobotnych to ok. 330 zł. - To na pewno nie wystarcza na pokrycie niezbędnych potrzeb - mówił prof. Kamiński.

O pomocy ubogim ze strony Kościoła mówił dyrektor Caritas ks. Marian Subicz. Prelegent przypomniał, że Caritas działająca w Polsce w 44 diecezjach to obecnie ponad 100 tysięcy wolontariuszy, 900 placówek z wykwalifikowaną kadrą świadczącą codzienną pomoc na wszelkich polach ludzkiej biedy i problemów.

Przypomniał najbardziej znany symbol Caritas w Polsce - świecę Wigilijnego Dzieła Pomocy Dzieciom, których rozprowadzono już ponad 20 mln - dzięki czemu blisko milion dzieci otrzymało pomoc. "Rokrocznie wydajemy osobom ubogim ok. l mln 800 tys. posiłków. Prowadzimy noclegownie, jadłodajnie, domy samotnej matki, okna życia, świetlice socjoterapeutyczne, hospicja, punkty wydawania odzieży, punkty dystrybucji żywności, warsztaty terapii zajęciowej, ośrodki interwencji kryzysowej" - poinformował. Następnie dyrektor Caritas Polska zaprezentował konkretne obszary działania tej instytucji w obszernym raporcie.

Przed synodem o rodzinie

W trakcie obrad został też zatwierdzony tekst stanowiska dotyczącego rodziny przed Synodem w Rzymie. - Jest to stanowisko całkowicie wierne linii Jana Pawła II - zapewnił w rozmowie z KAI bp rzeszowski Jan Wątroba, przewodniczący Rady ds. Rodziny. - To stanowisko to owoc przeprowadzonej wcześniej ankiety i obrazuje sposób myślenia o rodzinie polskiego Kościoła - duchownych i świeckich. Jest ono wierne nauczaniu Jana Pawła II, czyli chroniące ogólnoludzkie wartości, wierne Objawieniu i dotychczasowej praktyce Kościoła - powiedział bp Wątroba. Dodał, że w Kościele w Polsce nie ma środowisk, które oczekują, że zostanie nagięta doktryna kościelna, nauczanie moralne, zwłaszcza w dziedzinie tworzenia "małżeństw" przez osoby tej samej płci, stanowisko szerokich kręgów duchownych i wiernych było jednoznaczne.

„Staraliśmy się przygotować odrębne stanowisko, które nie jest głosem lub wyrazem przekonań tego albo tamtego biskupa, ale całego Episkopatu” – wyjaśnił podczas konferencji podsumowującej 369. zebranie KEP abp Stanisław Gądecki. - Stanowisko to zostało przedstawione księżom biskupom. Miało stanowić wstęp do samej ankiety, która została już przesłana do sekretariatu Synodu – dodał.

Abp Gądecki poinformował, że stanowisko biskupów ma formę kilkustronicowego dokumentu, który w trakcie 369. zebrania plenarnego został jeszcze poddany dyskusji i był uzupełniany. - Jeśli chodzi o temat ogólny, to na pewno nie pójdziemy w kierunku teologii, która jest prezentowana przez niektóre kręgi niemieckojęzyczne. Uważamy, że dorobek Pawła VI, Jana Pawła II i Benedykta XVI oraz obecne wypowiedzi posynodalne papieża Franciszka wystarczą, by spojrzeć na nauczanie kościelne jak na continuum, a nie jak na rewolucję, która wprowadza zerwanie z tym, co cała tradycja Kościoła głosiła przez wieki – wyjaśnił przewodniczący Episkopatu Polski.

Emigracja czeka na duszpasterzy

Wzrastająca liczba emigrantów wymaga zwiększenia liczby duszpasterzy, pracujących wśród Polonii zagranicznej. Mówił o tym delegat Episkopatu Polski ds. duszpasterstwa emigracji polskiej bp Wiesław Lechowicz, który poinformował, że Komisja KEP ds. Polonii i Polaków za Granicą postanowiła, by wszyscy księża wyjeżdżający w tym roku do pracy w duszpasterstwie polskojęzycznym nawiązali osobisty kontakt z nim jako przedstawicielem Episkopatu i zapoznali się z ogólnymi zasadami funkcjonującymi w tego rodzaju duszpasterstwie. Okazją do tego będzie planowany na 6-8 lipca br. Duszpasterski Kurs Przygotowawczy do pracy z Polonią i Polakami za granicą. Inną inicjatywą, którą zapowiedział bp Lechowicz, to Światowy Kongres Młodzieży Polonijnej, który odbędzie się w Warszawie w związku ze Światowymi Dniami Młodzieży w lipcu 2016 r. Młodzież uczestnicząca w tym spotkaniu będzie stanowić jedną grupę w ramach ŚDM.

Otworzyć się na migrantów

O potrzebie dialogu międzykulturowego, międzyreligijnego i miłosierdzia mówił bp. Krzysztof Zadarko, który w ramach Konferencji Episkopatu Polski odpowiada za sprawy migrantów. Odniósł się on do nowego wyzwania, jakie stoi przed Kościołem w Polsce w kontekście decyzji Unii Europejskiej o przyjęciu uchodźców z Syrii i z Iraku. Biskup pomocniczy diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej podkreślił, że jest to niezwykle ważne w polskich realiach, gdyż według badań opinii publicznej ponad 70 proc. Polaków jest niechętnych migrantom. - O ile jeszcze akceptujemy emigrantów z Europy, to uchodźcy z Syrii, Iraku, Libanu czy Jordanii, którzy uciekają przed śmiercią i prześladowaniami, to dla nas temat wywołujący lęk, gdyż kojarzy nam się z fundamentalistycznym, złym obrazem islamu oraz z bardzo realnym zagrożeniem terroryzmem - podkreślił w rozmowie z KAI bp Zadarko.

Zaznaczył też, że głównym zadaniem Kościoła jest wyjście z opieką duszpasterską i charytatywną do migrantów. - Nie możemy zastąpić struktur państwa, ale możemy na zasadzie uzupełnienia i współpracy pójść tam, gdzie urząd już nie sięgnie, a gdzie jednak bieda pozostaje - dodał. Jego zdaniem byłoby źle, gdybyśmy mieli ograniczać pomoc tylko i wyłącznie do chrześcijan. - Czekamy na postanowienia rządu, głównie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Urzędu ds. Cudzoziemców. Z dyrektorem Urzędu ds. Cudzoziemców ustaliliśmy, że będziemy działać tylko we współpracy, zachowując oczywiście swoją autonomię - poinformował bp Zadarko.

Apel o trzeźwość wśród dzieci

Troska o trzeźwość i abstynencję dzieci oraz ponowna prośba o wprowadzenie całkowitego zakazu reklamy alkoholu - będzie w tym roku tematem apelu na sierpień, miesiąc trzeźwości. Treść apelu zatwierdzili obradujący biskupi. - Wiemy, że jedyną formą trzeźwości dzieci do 18. roku życia jest całkowita abstynencja. To rodzina jest największą szkołą trzeźwości i to ona ma pokazywać ten szczególny przykład – powiedział KAI bp Tadeusz Bronakowski, przewodniczący Zespołu KEP ds. Apostolstwa Trzeźwości.

Zaznaczył, że obowiązki w tej kwestii spoczywają także na Kościele, państwie i władzach samorządowych. Zdaniem bp. Bronakowskiego, państwo i samorządy zdają się nie dostrzegać i nie rozumieją problemu obniżania się inicjacji alkoholowej oraz zwiększającej się dostępności do wyrobów alkoholowych wśród dzieci i młodzieży. – Należy natychmiast zlikwidować reklamę alkoholu oraz ograniczyć jego fizyczną i ekonomiczną dostępność. To są bezkosztowe sposoby na obniżenie spożycia alkoholu w społeczeństwie – uważa biskup.

O całkowity zakaz reklamy jakiegokolwiek alkoholu bp Tadeusz Bronakowski apelował do prezydenta, premier, marszałków Sejmu i Senatu oraz wszystkich parlamentarzystów już w ub. roku.

50. rocznica słynnego listu biskupów polskich do niemieckich

W związku z przypadającą jesienią br. 50 rocznicą od historycznej wymiany listów między episkopatami Polski i Niemiec ze słowami: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie” zaplanowano polsko-niemieckie kościelne obchody tego wydarzenia. Ich głównym elementem będzie spotkanie przedstawicieli obu episkopatów na Jasnej Górze w listopadzie. 18 listopada, równolegle w Berlinie i Wrocławiu, otwarta zostanie wystawa ilustrująca okoliczności wymiany listów i ich oddziaływanie. Ukaże ona tamte wydarzenia jako model nadal przydatny przy podejściu do współczesnych problemów i ognisk zapalnych. Obchody rocznicowe będą miały również miejsce w październiku w Rzymie, gdzie przed 50 laty, w klimacie kończącego się Soboru, rozpoczął się proces pojednania.

1050-rocznica chrztu Polski i ŚDM w Krakowie

Biskupi zapoznali się też ze stanem przygotowań do 1050. rocznicy Chrztu Polski oraz Światowych Dni Młodzieży w Krakowie. Kard. Stanisław Dziwisz podkreślił, że "w tym kontekście organizacja Światowych Dni Młodzieży w Krakowie stanowi niejako potwierdzenie naszej wielowiekowej wierności Ewangelii". Przypomniał, że to wielkie wydarzenie, zaplanowane na lipiec 2016 r. i połączone z wizytą Ojca Świętego Franciszka oraz przybyciem młodzieży z całego świata, ma być umocnieniem naszej wiary i z nadzieją poprowadzić nas w przyszłość.

Abp Gądecki poinformował, że Ojciec Święty przybędzie głównie do Krakowa, być może także do Częstochowy oraz innych miast ale jego wizyta ogarnie cały Kościół w naszej Ojczyźnie i pozwoli nam poczuć się żywą cząstką wspólnoty Kościoła Powszechnego.

O polsko-ukraińskie pojednanie

Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego abp Światosław Szewczuk, przewodniczący Konferencji Biskupów Rzymskokatolickich Ukrainy abp Mieczysław Mokrzycki oraz metropolita przemysko-warszawski abp Jan Martyniak spotkali się 9 czerwca wieczorem w Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski. Sygnowany przez nich komunikat, który wydali, nawiązuje do 10. rocznicy wspólnego listu pasterskiego z okazji aktu wzajemnego przebaczenia i pojednania biskupów greckokatolickich Ukrainy i rzymskokatolickich Polski.

Hierarchowie podkreślają, że obejmują „chrześcijańskim spojrzeniem zarówno tragiczną przeszłość, jak i obecną dramatyczną sytuację w Ukrainie Wschodniej, zawierzając ją Bożemu miłosierdziu”. Dodają, że w modlitwie proszą Pana dziejów, by „uleczył rany historii narodów Europy Środkowo-Wschodniej”.

Biskupi obu krajów wyrażają nadzieję, że program wypracowany przez zespoły do wzajemnych kontaktów Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i Kościołów greckokatolickiego i rzymskokatolickiego na Ukrainie przerodzi ideę partnerstwa między parafiami obu państw w bezpośrednie kontakty międzyludzkie. Jednocześnie sygnatariusze dokumentu są świadomi jak ważną sprawą jest sprawiedliwa restytucja dóbr kościelnych i uregulowanie kwestii własności świątyń.

"Wytyczne" w sprawie nadużyć wobec dzieci i młodzieży

- Postępowanie zgodnie z normami nie wystarcza. Musimy sobie przede wszystkim uświadomić, że prewencja nadużyć seksualnych wobec małoletnich jest integralną częścią zaangażowania Kościoła w pracę z dziećmi i młodzieżą – mówił Prymas Polski abp Wojciech Polak podczas konferencji prasowej, zwołanej w pierwszym dniu obrad.

Koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży o. Adam Żak podkreślił, że „Wytyczne” wraz z aneksami i dokumentem dotyczącym prewencji są aplikacją norm wydanych przez Stolicę Apostolską - do warunków prawnych i społecznych, w jakich funkcjonuje Kościół w Polsce. Jego zdaniem, pojawienie się tego dokumentu daje wszystkim wierzącym i duchownym, ale przede wszystkim ofiarom, pewność co do stosowania konkretnych zasad w przypadkach wykrycia nadużyć seksualnych wobec osób małoletnich.

– „Wytyczne” stanowią zachętę do tego, by – wiedząc jakie są procedury – te sprawy wyjaśniać – dodał. Dokumenty te są sygnałem, że Kościół jest zainteresowany oczyszczeniem – mówił o. Żak. - Jest to także przesłanie do ofiar, że zgłaszanie krzywdy nie jest przez Kościół traktowane jako „niedobra przysługa”, ale jako pomoc w oczyszczeniu.

KEP ma nowego rzecznika

Biskupi zatwierdzili też dwie ważne decyzje personalne - nowym rzecznikiem KEP jest dr Paweł Rytel-Andrianik, który zastąpi pełniącego przez 12 lat tę funkcję ks. prałata Józefa Klocha. Ks. dr Marek Sędek z diecezji warszawsko-praskiej został wybrany nowym moderatorem generalnym Ruchu Światło-Życie.